Heimsmynd - 01.10.1987, Blaðsíða 135

fórnarlömb kynferðislegs ofbeldis þurfi
aðhlynningu. Þær nefna þó vasklega
framgöngu einstaka sérfræðinga sem
komið hafi nálægt málinu en segja að jafn-
vel þeir viðurkenni að þarna sé brotalöm.
Ein mæðranna spyr: „Tekst mér að
snúa blaðinu við? Það bendir allt til að
börnin mín hafi verið leidd inn í kynlífið
alltof snemma. Tekst mér að koma þeim
út úr því aftur þar til rétti tíminn kemur?
Verður reynsla þeirra til að þau geta ekki
tekið þátt í kynlífi á eðlilegan hátt?“
Þær segjast gera hvað þær geti til að
bæta þann skaða sem þær telja að börnin
hafi orðið fyrir. Bækur, blaðaskrif, jafn-
vel myndbönd hafa orðið þeim að notum.
Og fátt óttast þær meira en the dracula
syndrome', það er að segja hætta á að fórn-
arlömb verði að ofsækjendum, ef þau geta
ekki greitt úr vandamálum sínum.
Það sem er ofarlega í huga mæðra barna
sem orðið hafa fyrir kynferðislegu ofbeldi
er vitaskuld hvað þær hefðu hugsanlega
getað gert til að kenna börnum sínum að
verjast. Jórunn Elídóttir, fóstra, ritaði í
sumar grein um hvernig hægt sé að reyna
að fyrirbyggja kynferðislegt ofbeldi með
því að vara börn við. En hvað á að segja
þeim? Jórunn dregur þau boðorð saman á
eftirfarandi hátt: „Mundu að líkami þinn
er einstaklega fallegur. Þú átt hann, að-
eins þú. Enginn hefur leyfi til að gera neitt
við hann sem þér finnst rangt og þú vilt
ekki. Mundu að ef einhver kemur við á
þann hátt sem þér líkar ekki, þá skaltu
strax segja einhverjum fullorðnum sem þú
treystir frá því.“ Hún bætir við: „Þessi fáu
orð, ásamt því að kenna börnum að virða
eigin líkama og segja nei, vilji einhver
snerta þau á þann hátt sem þau ekki vilja,
er kjarninn í þeirri viðleitni að fyrirbyggja
kynferðislegt ofbeldi gagnvart börnum."
Hér er í raun um að ræða forvarnarstarf.
Jórunn líkir því við baráttuna gegn slysum
í umferðinni. Hún telur að á sama hátt og
börnum séu kenndar umferðarreglur eigi
að kenna þeim reglur mannlegra sam-
skipta, til þess að koma í veg fyrir slys. En
hvaða þátt geta aðrir en foreldrarnir sjálf-
ir átt í þessu forvarnarstarfi? Jórunn
bendir á að dagvistarheimili geti átt þátt í
því með því að veita starfsfólki innsýn í
kynferðislegt ofbeldi og afleiðingar þess.
A þann hátt geti það unnið markvisst að
forvörnum og auk þess komið auga á fórn-
arlömb.
Kastljósi hefur ekki einungis verið
beint að fórnarlömbum kynferðislegs of-
beldis undanfarið heldur einnig að brota-
mönnunum sjálfum. Réttarkerfið og
dómsyfirvöld hafa ekki síður staðið
frammi fyrir erfiðum vandamálum sem
tengjast borgaralegum réttindum þeirra
sem grunur fellur á. Háværar kröfur fjöl-
miðla og almennings um harðar aðgerðir
gegn kynferðislegu ofbeldi hafa ekki síst
beinst að því að „þessir menn séu teknir úr
umferð“ svo notað sé dæmigert orðalag.
Þótt flestir íslendingar myndu sjálfsagt
samþykkja umhugsunarlaust að menn séu
saklausir þar til sekt þeirra sé sönnuð, er
greinarhöfundi ekki grunlaust um að
mjög reyni á þolfrifin þegar kynferðisaf-
brotamenn eiga í hlut.
Við lestur blaðagreina ekki síst les-
endadálka mætti ætla að krafa um að sá
sem sakaður er um kynferðisafbrot sitji í
gæsluvarðhaldi allt þar til rannsókn lýkur,
eigi mikinn hljómgrunn. Yfirvöld hafa
hins vegar oftast veigrað sér við svo
harkalegum aðgerðum.
Viðmælandi HEIMSMYNDAR sem
starfar í dómskerfinu bendir á að rann-
sókn mála af þessu tagi sé sérlega flókin
og oft tímafrek. Ef þessi háttur væri hafð-
ur á gæti svo farið að ákærður maður sæti
inni svo mánuðum eða árum skipti, án
þess að dómur hafi verið kveðinn upp.
Þetta stríðir að sjálfsögðu gegn megin-
reglum laga.
Segja má að leit sé að þeim málaflokki
sem vekur eins margar spurningar um
grundvallarreglur þjóðfélagsins og kyn-
ferðislegt ofbeldi. Flestir eru á einu máli
um að víða sé pottur brotinn og það hjá
nánast öllum þeim sem koma við sögu
beint og óbeint. Gera verður ráð fyrir að
það taki hugsanlega nokkur ár að leiða
endanlega rannsókn þeirra mál sem verið
hafa í deiglunni undanfarið til lykta. Það
er því ljóst að á næstunni verður ekki hægt
að meta í smáatriðum vægi þeirrar gagn-
rýni á fjölmiðla og opinbera aðila sem sett
hefur verið fram. í ljósi lykta Svefneyja-
málsins verða áleitnar spurningar vonandi
brotnar til mergjar.
Sem dæmi má nefna: Hversu langt má
umræðan ganga án þess að börnin bíði
skaða af? Eiga fjölmiðlar að segja frá
gangi einstakra mála? Og ef þeir gera það,
hafa þá þeir sem bornir eru sökum rétt á
að skýra sína hlið, eins og hinir grunuðu í
málinu gerðu? Hafa fjölmiðlar „grafið
saklaust fólk“ lifandi eða haldið hlífiskildi
yfir kynferðisafbrotamönnum? Hefur
„kerfið“ með þögn sinni um gang þessa
máls sært foreldra fórnarlamba djúpum
sárum?
Sumum spurningum verður ef til vill
seint eða aldrei svarað. Á hinn bóginn er
ljóst að varðandi kynferðisafbrotin sjálf er
ekki til setunnar boðið. Litlar rannsóknir
hafa verið gerðar hérlendis en upplýsing-
ar erlendis frá gefa til kynna að hér sé svo
algengt þjóðfélagsmein á ferð að furðu
vekur að yfirvöld hafi ekki þegar skipu-
lagt víðtækar aðgerðir. Ljóst er að sitt sýn-
ist hverjum um hitamál undanfarinna
vikna og mánaða, en á hinn bóginn ættu
allir að geta verið sammála um að ráðast
til atlögu gegn voðaverkum af þessu tagi.
Þótt leiðir til að koma í veg fyrir kyn-
ferðislegt ofbeldi gegn börnum séu eðli
málsins samkvæmt vandfundnar, verður
tæpast við það unað að ekki sé gripið til
aðgerða á meðan grunur leikur á að
fimmta hver stúlka og tíundi hver drengur
séu í hópi fórnarlamba.
Dallas-stíll
framhald af bls. 20
móðurina sem hefur selt mikið af ættar-
gripum til að kaupa sér Cartier skartgripi
á sama hátt og hún lætur ýmis merk lista-
verk fjúka og fyllir veggina af Dallasleg-
um portrettum af sjálfri sér.
Þá getur Díana ekki sótt mikinn stuðn-
ing eða félagsskap til sameiginlegra vina
og kunningja þeirra Karls. Flestir eru mun
eldri en hún og hún hefur ekki getað rækt-
að stóran kunningjahóp á síðari árum.
Fergie hefur hins vegar haft nógan tíma til
þess og hittir vini sína frá fyrri tíð reglu-
lega. Þótt Andrew hafi lítinn áhuga sýnt á
að kynnast vinum konu sinnar er hann
það mikið að heiman að hún getur óhindr-
að hitt þá hvar og hvenær sem hún vill.
Þótt Fergie sé aðeins tæpum tveimur ár-
um eldri en Díana er hún kona með fortíð
í samanburði við mágkonu sína. Díana
var saklaus ung fóstra þegar hún gekk í
hjónaband en Fergie hafði sex ár fram yfir
tvítugt til að vera á ferð og flugi. Hún ferð-
aðist um Suður-Ameríku með vinkonu
sinni, vann um skeið sem einkaritari í
London, þá sem aðstoðarmaður lista-
verkasala og hjá leigumiðlun. Hún á að
baki þrjú náin ástarsambönd og var um
skeið í sambúð með mun eldri manni.
Fortíð af þessu tagi hefði aldrei verið liðin
hefði hún gifst eldri bróður Andrews.
Sjálfur var Andrew orðlagður kvennabósi
áður en hann gekk að eiga Fergie og var
álitinn svarti sauður fjölskyldunnar, sér-
staklega eftir ástarævintýrið með klám-
stjörnunni Koo Stark sem drottningin
hindraði að yrði langvinnt. Engu að síður
hefur Randy Andy eins og hann var títt
nefndur löngum verið í uppáhaldi hjá
móður sinni. Ef til vill er það hins vegar
táknrænt hverjum augum breskur al-
menningur lítur krúnuna að Andrew prins
hefur aldrei verið mjög vinsæll. Hann hef-
ur þótt montinn og sjálfbirgingslegur.
Ýmsir félagar hans í sjóhernum segja
hann hreinlega fífl. Andrew líkist um
margt móðursystur sinni Margréti prins-
essu. í áranna rás hefur hún oft með hegð-
un sinni hneykslað almenning en þess á
milli gripið til þess ráðs að bregða fyrir sig
konunglegri framkomu í vörn. Þannig
hefur Andrew oft á tíðum leikið á als oddi
í fjölmenni, drukkið og djammað en þess
á milli beitt fyrir sig stöðu sinni. Eitt sinn
þegar hann hitti yfirmann sinn á bar sagði
hann: „Komdu sæll, ég er Andrew en þú
mátt kalla mig Andy.“ Hinn svaraði:
„Þakka þér fyrir. Þú mátt kalla mig sir.“
HEIMSMYND 135