Heimsmynd - 01.07.1993, Blaðsíða 32

þeir sögðust vera breyttist samúð í óvild. í
ljósi tíðarandans er eðlilegt að sígaunar,
sem hvorki höfðu trúarstofnanir né tæpast
aðra trú en þá sem golan hvíslaði þeim í
eyru hverju sinni, mættu talsverðri andúð
þegar pílagrímasögurnar fóru að gerast
ótrúverðugar. Þegar blekkingin varð ljós
gripu umboðsmenn Krists til sinna ráða því
slíkan dáraskap, blekkingar og guðlast gat
hin flekklausa kirkja ekki liðið. Enda
hugsanlegt að aðrir tækju háttarlag þessara
þeldökku förumanna til fyrirmyndar og
myndi þá forsjón kirkjunnar vera syndugum
mönnum ótryggt haldreipi.
Um aldamótin 1500 var staða sígauna
víðast hvar í Evrópu allt önnur en verið
hafði er þeir nutu þess nýkomnir að vera
álitnir pílagrímar. Nú voru þeir ýmist taldir
heiðingjar, svikarar við kristindóminn,
njósnarar Tyrkja eða fjölkunnugur galdra-
lýður. Margar ýkjusögur komust á kreik og
voru seinna notaðar sem ásakanir gegn
þeim. Fólk trúði því að þeir væru sóttberar
og eitruðu brunna, stælu börnum til fórna
og stunduðu jafnvel mannát.
í allmörgum héruðum Austurríkis-Ung-
verjalands var algengt að sígaunar væru
hnepptir í þrældóm. Húsbændurnir höfðu
alræðisvald. Kjör hinna ánauðugu má
marka af örlögum eins sem reyndi að flýja
frá kúgara sínum í Siebenburgen árið 1736.
Eftir að hann náðist ritaði húsbóndinn í
dagbók sína:
„Þetta er önnur flóttatilraun Peters
Chitschdy. Samkvæmt beiðni minnar ást-
kæru konu lét ég slá hann með písk undir
iljarnar þar til blæddi úr, en síðan voru fæt-
ur hans baðaðir úr sterkum sóda. Til að
refsa honum fyrir hið óskiljanlega tungumál
var efrivör hans skorin burt og hún
steikt, en hann síðan neyddur til að
éta hana.“
Öld eftir öld hafa sígaunar verið
sem brenninetlur í höndum
evrópskra stjórnvalda. Jafnskjótt og
þeir höfðu verið fangaðir voru þeir í
besta falli sendir úr landi, og flóttinn
hélt áfram. Árið 1765 hófu frönsk
stjórnvöld að veita verðlaun fyrir
hvern fangaðan sígauna. Tuttugu og
fjórir frankar fengust fyrir karl, en
níu fyrir konu. Ekki þarf að líta
lengra en til Danmerkur nítjándu
aldar til að finna dæmi um sígauna-
ofsóknir. Þann 11. nóvember 1835
var gerð sígaunahreinsun á Jótlandi. Þá
náðust tvö hundruð og sextíu karlar, konur
og börn.
Þótt kristilegu kærleiksblómin hafi lifað
og dafnað í hinni frjósömu mold sem nærð
var á guðsorði, þá er víst að lítt hafa síg-
aunar fengið að njóta ilmsins. Baráttan
gegn þeim var lík baráttu ljóssins og myrk-
ursins, enda þótti líklegra að þetta
dökkleita fólk væri nákomnara Kölska en
Hvítakristi. Ótal bábiljur og hindurvitni
voru látin réttlæta þessa skoðun. Sem
dæmi um sögur sem sveimuðu eins og
dökkt flugnager yfir Evrópu er hér ein
„mannætusaga“ frá Ungverjalandi:
Árið 1782 komst sú saga á kreik að
sígaunar hefðu étið fólk frá ónefndu héraði.
Tvö hundruð sígaunar voru teknir til fanga
og ásakaðir fyrir mannát. Ekki gerði það
sök þeirra minni að þeir neituðu, og því var
aðeins um eitt að ræða, að pína þá til játn-
inga. Átján konur voru síðan hálshöggnar
og fimmtán karlar hengdir, sex stegldir og
tveir aflimaðir. Eitthundrað og fimmtíu sátu
í fangelsi og biðu þess að röðin kæmi að
þeim þegar keisarinn sendi nefnd til að
rannsaka hvort rétt væri. Nefndin komst
fljótt að sannleikanum. Það fólk sem átti
að hafa verið étið lifði og bar þess engin
merki að hinir grunuðu hefðu svo mikið
sem nartað í það.
Valdið er ljúft. En það er þá fyrst sætt
þegar hægt er að sýna það í verki. Þegar
valdhafinn finnur þörf til að sýna mátt sinn
og yfirburði er einfaldast að beita því gegn
þeim sem minna má sín og fáir hafa samúð
með. Af þessum toga er veiðihvötin og
gildir jafnt á íslandi tuttugustu aldar sem í
Evrópu miðalda. Líkt og hver sjómaður
minnist þess með gleði er hann dró Maríu-
fisk sinn skín stolt og gleði úr veiðiskýrslu
gósseiganda frá Rínarlöndum sem endaði
skrá um fellda veiðibráð með þessum orð-
um: „item sígaunakona með brjóstmylkung
sinn.“
Afyrsta fjórðungi tuttugustu aldar var
staða sígauna lítt breytt frá því er verið
hafði undangengnar aldir. Vissulega var
þrælahald bannað og stjórnvöld stóðu ekki
Þótt sígauna sé fyrst getið í Evrópu árið
1322 hófu þeir ekki ferð sína um álfuna fyrr
en í byrjun fimmtándu aldar. Til Danmerk-
ur höfðu þeir meðferðis leyfisbréf frá
Jakobi IV af Skotlandi. Jakob konungur IV
hafði fengið heimsókn sígauna einhvern
tíma um 1470, og þá fékk hann að heyra
þá sögu að þar væri kominn jarlinn af
„Litla-Egyptalandi“ ásamt fylgdarliði sínu.
Hann þóttist hafa verið flæmdur úr landi og
væri nú á píslarvættisgöngu. Svo snortinn
varð Jakob af hinum grimmu örlögum að
hann vildi mynda her til að aðstoða jarlinn
og hans eðla fylgdarlið við að ná aftur landi
sínu. Svo mikil var trú hans að hann athug-
aði ekki hvar á jarðarkringlunni þetta land,
„Litla-Egyptaland“, lá. Vafalaust hefði það
bögglast eitthvað fyrir honum. Enskumæl-
andi fólk kallar sígauna enn í dag „Gypsies"
sem er komið af orðinu „Egyptian“, eða
Egypti.
Þegar hinum geistlegu feðrum varð ljóst
að hér voru engir pílagrímar á ferð eins og
32
HEIMSMYND
J Ú L í