Heimsmynd - 01.07.1993, Blaðsíða 66

Hið hraða og skamma líf
Vilmundar
Gylfasonar
Tíu ár eru liðin frá andláti Vilmundar Gylfasonar, eins
sérstæðasta stjórnmálamanns á íslandi á þessari öld. Líf Vimma, eins og vinir
Vilmundar kölluðu hann, var skammt en hratt. Á hinu stutta en öra æviskeiði
megnaði hann að gefa íslensku stjórnkerfi og íslensku þjóðfélagi betri og
yfirgripsmeiri skilgreiningu en nokkur annar stjórnmálamaður hefur gert fyrr eða
síðar, skrifar Ingólfur Margeirsson í ítarlegri úttekt sinni á sögu Vilmundar.
Við Vilmundur vorum skólafélagar
allt frá fyrsta bekk barnaskólans til
stúdentsprófs. Ég man fyrst eftir hon-
um sjö ára, næmum og lifandi,
skemmtilegum og kotrosknum, með tif-
andi greind sem undir álagi nálgaðist
jaðar tauganna. Þess mynd breyttist
harla lítið í minni vitund uns hann lést
fyrir tíu árum.
Vimmi var fæddur foringi. Hann bar þess
merki að koma frá menntuðu heimili, en
eftir á að hyggja er eins og mér finnist að
barnið í honum hafi fengið takmarkaða út-
rás. Hann var mótaður af siðum, um-
gengnisvenjum og kurteisi embættis- og
valdafjölskyldu og kom okkur hinum
krökkunum oft á óvart með fullorðinslegri
framkomu sinni, ekki síst gagnvart þeim
sem eldri voru. Bræður Vilmundar,
Þorsteinn og Þorvaldur, voru báðir miklir
námsmenn í skóla en Vilmundur var það
aldrei. Hann var hins vegar forystumaður í
félagslífi, mikill skákmaður strax í æsku,
góður í fótbolta og handbolta, þótt hann
væri síður en svo íþróttamannslegur.
Líklega var það skapið og sigurandinn sem
gaf honum forskot yfir aðra.
Hann gerði uppreisnina í gagnfræða-
skóla. Það var uppreisn gegn öllu valdi,
föðurvaldi jafnt sem kennaravaldi. Og við
fylgdum honum í uppreisninni; það var ein-
hvern veginn sjálfsagt að fylgja Vilmundi.
Sennilega er Vilmundur einhver mesti skelf-
ir sem komið hefur í Hagaskóla. Björn Jóns-
son skólastjóri var umsjónarkennari okkar.
Gamli bekkurinn hitti hann nýverið og
Björn sagði okkur umbúðalaust að við
hefðum verið hræðilegur bekkur; það
versta hefði þó verið að hin slæma heild
hefði falið góða einstaklinga.
Hin ódælu ár Vilmundar vöruðu allt til
menntaskólaaldurs. Þá hægði hann ferðina
og tók að þróa áhugamál sín sem síðar áttu
eftir að fylgja honum ævilangt, stjórnmál,
sögu, skáldskap og listir. Þetta voru yndis-
legir tímar; strákaklíkan kringum Vilmund
safnaðist saman á Aragötunni, sérstaklega
þegar menntamálaráðherrann faðir hans var
í löngum ferðalögum erlendis ásamt frú.
Við sátum í bókaherbergi Gylfa og ræddum
bókmenntir og listir meðan æðri tónlist var
sett á fóninn. Við vorum eins konar Dead
Poets Society, en gárungarnir í skólanum
stríddu Vilmundi á því að hann væri að
líkja eftir Kristi og safna tólf postulum í
kringum sig. Ég er ekki alveg viss hvort Vil-
mundur hafi hlegið alfarið af samlíkingunni.
Síðar varð Vilmundur einn af forystumönn-
um Menntaskólans í Reykjavík, ritstjóri
Skólablaðsins og síðar Inspector Scholae,
formaður skólafélagsins.
Hugmyndafræði Vilmundar og skilgreing
á íslensku þjóðfélagi höfðu ekki fæðst, en
hinir sálfræðilegu þættir lágu allir fyrir: Þörf-
in fyrir viðurkenningu, andúðin á valdi og
snobbi, ástin á ljóðagerðinni og rómantík-
66
HEIMSMYND
J Ú L í