Heimsmynd - 01.07.1993, Blaðsíða 38

Heimsmynd - 01.07.1993, Blaðsíða 38
Hér leiðir Egill Helgason getum að því '68-kynslóðin hafi verið kynslóðin sem gerði uppreisn gegn frelsi, lýðréttindum og réttarríkinu. Uppreisnin hafi stafað af ranghugmyndum - en þó fyrst og fremst af leiðindum. & 1968 var staðan þessi: Vesturlönd voru að ganga í gegnum eitthvert mesta, ef ekki mesta, velmegunar- og vaxtarskeið í sögu mannkyns. Almenningur þar naut mannréttinda, laga og friðar, sem alls ekki var sjálfgefið sé litið á sögu fyrri helmings aldarinnar og aðstæður í kommúnistaríkjum eða meðal þjóða hins svokallaða þriðja heims. Menntun var almenn og aðgengileg flestum sem vildu bera sig eftir henni. Samt var það á þessum tíma að námsmenn í hin- um vestræna heimi gerðu uppsteyt; það fólk sem síðar hefur verið nefnt '68 kyn- slóðin. í grein sem hann skrifaði 1970 sagði þýski vísindamaðurinn Fritz Stern, sem hafði áratugum fyrr flúið undan nasistum til Bandaríkjanna, að hann sæi ekkert nýtt í stúdentahreyfingunni svokölluðu, utan klámfengið orðfærið í slagorðunum og á mótmælasþjöldunum; að öðru leyti, sagði hann, hegðuðu stúdentamir sér eftir mjög áþekku mynstri og þýskir stúdentar á ár- unum þegar Hitler var að komast til valda - á tima þegar ungir öfgasinnar úr röðum nasista og kommúnista bárust á bana- spjótum. Gegn hverju beindist uppreisn námsmanna og æskufólks á ofanverðum sjöunda áratugnum? Hvert var það samfélag sem þetta unga fólk taldi svo óalandi og óferjandi að það flykktist út á göturnar til að formæla því og skirrðist ekki við að beita ofbeldi og slást við lögreglu eða jafn- vel herlið? í fáum orðum sagt: Þetta voru frjálslynd- ustu og lýðfrjálsustu samfélög sem mann- kynssagan hafði þekkt. Samt kusu stúdentar að finna sér fyrirmyndir í harðstjórum á borð við Maó Tse Tung, Fidel Castró og Hó Chi Minh, en gáfu lýðræðissinnum á borð við Charles de Gaulle, Lyndon B. Johnson og Bjarna Bene- diktsson langt nef. Aðdraganda stúdenta- uppreisnarinnar má lík- lega fyrst greina í Bandarikj- unum; þar voru enda upp- runnar flestar tískubylgjur sem skóku heiminn á þess- um árum. Fyrstu stúdenta- uppþotin urðu við Berkley- háskóla í Kaliforníu sumarið 1964, en reyndar höfðu bandarískir stúdentar látið nokkuð á sér kræla árin þar á undan. John F. Kennedy var nýlát- inn og við embætti hans hafði tekið Lyndon B. Johnson, kjaftfor Texasbúi sem fær þau eftirmæli að hafa verið mestur þingskör- ungur Bandaríkjaforseta og líklega einhver sá vinstrisinnaðasti í hópi þeirra. í frægri ræðu sagðist Johnson vilja skapa þjóðfélag „sem byggði á gnótt og frelsi fyrir alla“, þar sem „hvert mannsbarn gæti fundið þekkingu til að auðga anda sinn og efla hæfileika sína“. Lykilorðið var menntun. Johnson sagði: „Svarið við öllum okkar vandamálum rúmast í einu orði. Það orð er mennt- un.“ Johnson lét heldur ekki sitja við orðin tóm: Að tilstuðlan hans runnu út úr Bandaríkja- þingi frumvörp um grunnskóla- menntun, framhaldsskóla- menntun og æðri menntun. Grundvallaratriðið var að eng- inn skyldi útilokaður frá þeim miklu lifsgæðum sem í mennt- un fælust. Kennurum í þjónustu ríkisins fjölgaði úr 1 milljón 1950 í 2.3 milljónir 1970. Æðri menntaskólum og háskólum fjölgaði úr 2.040 í 3.055 milli 1960 og 1975, en stúdentum úr 3,6 milljónum í 9,4 milljónir. Svipað var uppi á teningnum um allan hinn vestræna heim; það var kynslóðinni sem hafði lifað hörmungar stríðsins kappsmál að mennta börnin sín. I Bretlandi tvöfaldaðist til dæmis fjöldi háskólanema á Fidel Castró; fyrrum vinstrifasisti af skóla Peróns sem gerðist handbendi Sovétríkjanna og átrúnaðargoð í '68—uppreisninni. 38 HEIMSMYND J Ú L í
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Heimsmynd

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimsmynd
https://timarit.is/publication/1408

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.