Heimsmynd - 01.07.1993, Page 38

Heimsmynd - 01.07.1993, Page 38
Hér leiðir Egill Helgason getum að því '68-kynslóðin hafi verið kynslóðin sem gerði uppreisn gegn frelsi, lýðréttindum og réttarríkinu. Uppreisnin hafi stafað af ranghugmyndum - en þó fyrst og fremst af leiðindum. & 1968 var staðan þessi: Vesturlönd voru að ganga í gegnum eitthvert mesta, ef ekki mesta, velmegunar- og vaxtarskeið í sögu mannkyns. Almenningur þar naut mannréttinda, laga og friðar, sem alls ekki var sjálfgefið sé litið á sögu fyrri helmings aldarinnar og aðstæður í kommúnistaríkjum eða meðal þjóða hins svokallaða þriðja heims. Menntun var almenn og aðgengileg flestum sem vildu bera sig eftir henni. Samt var það á þessum tíma að námsmenn í hin- um vestræna heimi gerðu uppsteyt; það fólk sem síðar hefur verið nefnt '68 kyn- slóðin. í grein sem hann skrifaði 1970 sagði þýski vísindamaðurinn Fritz Stern, sem hafði áratugum fyrr flúið undan nasistum til Bandaríkjanna, að hann sæi ekkert nýtt í stúdentahreyfingunni svokölluðu, utan klámfengið orðfærið í slagorðunum og á mótmælasþjöldunum; að öðru leyti, sagði hann, hegðuðu stúdentamir sér eftir mjög áþekku mynstri og þýskir stúdentar á ár- unum þegar Hitler var að komast til valda - á tima þegar ungir öfgasinnar úr röðum nasista og kommúnista bárust á bana- spjótum. Gegn hverju beindist uppreisn námsmanna og æskufólks á ofanverðum sjöunda áratugnum? Hvert var það samfélag sem þetta unga fólk taldi svo óalandi og óferjandi að það flykktist út á göturnar til að formæla því og skirrðist ekki við að beita ofbeldi og slást við lögreglu eða jafn- vel herlið? í fáum orðum sagt: Þetta voru frjálslynd- ustu og lýðfrjálsustu samfélög sem mann- kynssagan hafði þekkt. Samt kusu stúdentar að finna sér fyrirmyndir í harðstjórum á borð við Maó Tse Tung, Fidel Castró og Hó Chi Minh, en gáfu lýðræðissinnum á borð við Charles de Gaulle, Lyndon B. Johnson og Bjarna Bene- diktsson langt nef. Aðdraganda stúdenta- uppreisnarinnar má lík- lega fyrst greina í Bandarikj- unum; þar voru enda upp- runnar flestar tískubylgjur sem skóku heiminn á þess- um árum. Fyrstu stúdenta- uppþotin urðu við Berkley- háskóla í Kaliforníu sumarið 1964, en reyndar höfðu bandarískir stúdentar látið nokkuð á sér kræla árin þar á undan. John F. Kennedy var nýlát- inn og við embætti hans hafði tekið Lyndon B. Johnson, kjaftfor Texasbúi sem fær þau eftirmæli að hafa verið mestur þingskör- ungur Bandaríkjaforseta og líklega einhver sá vinstrisinnaðasti í hópi þeirra. í frægri ræðu sagðist Johnson vilja skapa þjóðfélag „sem byggði á gnótt og frelsi fyrir alla“, þar sem „hvert mannsbarn gæti fundið þekkingu til að auðga anda sinn og efla hæfileika sína“. Lykilorðið var menntun. Johnson sagði: „Svarið við öllum okkar vandamálum rúmast í einu orði. Það orð er mennt- un.“ Johnson lét heldur ekki sitja við orðin tóm: Að tilstuðlan hans runnu út úr Bandaríkja- þingi frumvörp um grunnskóla- menntun, framhaldsskóla- menntun og æðri menntun. Grundvallaratriðið var að eng- inn skyldi útilokaður frá þeim miklu lifsgæðum sem í mennt- un fælust. Kennurum í þjónustu ríkisins fjölgaði úr 1 milljón 1950 í 2.3 milljónir 1970. Æðri menntaskólum og háskólum fjölgaði úr 2.040 í 3.055 milli 1960 og 1975, en stúdentum úr 3,6 milljónum í 9,4 milljónir. Svipað var uppi á teningnum um allan hinn vestræna heim; það var kynslóðinni sem hafði lifað hörmungar stríðsins kappsmál að mennta börnin sín. I Bretlandi tvöfaldaðist til dæmis fjöldi háskólanema á Fidel Castró; fyrrum vinstrifasisti af skóla Peróns sem gerðist handbendi Sovétríkjanna og átrúnaðargoð í '68—uppreisninni. 38 HEIMSMYND J Ú L í

x

Heimsmynd

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimsmynd
https://timarit.is/publication/1408

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.