Heimsmynd - 01.07.1993, Blaðsíða 89

mundur hafði verið ritstjóri Alþýðublaðsins
í mörg sumur, í leyfi frá þingmennsku. Jón
Baldvin Hannibalsson hafði tekið við rit-
stjórn Alþýðublaðsins haustið 1979. Vil-
mundur hafði átt stærstan þátt í því að fá
Jón Baldvin aftur suður, en hann hafði
dvalist um árabil á Vestfjörðum „í pólitískri
útlegð“. Jón Baldvin gegndi störfum fyrir
Alþýðuflokkinn jafnframt ritstjórastarfinu og
Vilmundur settist í stól hans sumarið 1981
þegar Jón fór í sumarleyfi.
Á hinum stutta ferli sem afleysingarit-
stjóri tókst Vilmundi að skekja Alþýðuflokk-
inn og þjóðina allverulega. Alþýðublaðið
hafði verið gefið út á fjórum síðum um ára-
bil, en þetta sumar stækkaði það í átta síður
vegna mistaka í pappxrsinnkaupum frá út-
löndum. Vilmundur hafði því helmingi
meira rými fyrir skrif sín. Og hann sat ekki
auðum höndum. Með dyggri aðstoð blaða-
manna sinna, Helga Más Arthúrssonar og
Garðars Sverrissonar. var skotið í allar áttir,
ekki síst gegn verkalýðshreyfingunni og
meintri valdaspillingu í efri lögum hennar.
Þegar pappírslagerinn var tæmdur var ráð-
gert að minnka blaðið aftur niður í fjórar
síður. Vilmundur vildi hins vegar halda
áfram úti átta síðna blaði. Blaðstjórnin sam-
þykkti minnkun, en Vilmundur túlkaði það
sem atlögu gegn sér og tilraun til að þagga
niður í skoðunuirx sínar á verkalýðshreyf-
ingunni.
Þremenningarnir undirbjuggu útgáfu
fyrsta fjögurra síðna blaðsins, en í mót-
mælaskyni skrifuðu þeir það í grínstíl, með
upplognum fréttum og viðtölum við þjóð-
þekkta menn. Grínið var af flestum álitið
nokkuð misheppnað, að minnsta kosti
stökk ekki forystukrötum bros. Blaðstjórnin
komst í málið og blaðið var stöðvað eftir
prentun og fyrir dreifingu. Vilmundi var til-
kynnt um stöðvun blaðsins upp úr mið-
nætti. Vilmundur hafði samband við blaða-
menn sína og þeir ákváðu setuverkfall
næsta dag, uns grínblaðið sem gekk undir
heitinu „fíflablaðið“ yrði gefið út. Grínið
varð nú að miklu alvörumáli. Hinn nýi for-
maður Alþýðuflokksins, Kjartan Jóhanns-
son, hugðist lægja öldurnar, en það espaði
Vilmund enn rneira og staðan fór versn-
andi. Vilmundur leitaði til þingflokksins um
stuðning til að dreifa fíflablaðinu, en tillag-
an var ekki tekin á dagskrá að undangeng-
inni atkvæðagreiðslu.
Loks náðust þeir samningar við Vilmund
að fíflablaðinu skyldi dreift með næsta
laugardagsblaði Alþýðublaðsins, gegn því
að ekki yrði minnst á blaðadeiluna í sjálfu
Alþýðublaðinu. Björn Friðfinnsson blað-
stjórnarmaður gekk um gólf meðan þetta
tölublað af Alþýðublaðinu var skrifað til að
tryggja að Vilmundur og hans menn stæðu
við samninginn. Vilmundi fannst þetta með
ólíkindum og ákvað að segja upp á blað-
inu, en enda deiluna með því að sættast við
Kjartan Jóhannsson. Hann skrifaði honum
sáttabréf, en hætti bæði við uppsögnina og
bréfið á síðustu stundu. Nokkrar ástæður
voru fyrir því; sú veigamesta að Kjartan
hafði skýrt fréttamanrti útvarps frá því í
trúnaði að Alþýðublaðsdeilan væri „mann-
legur harmleikur“. Ummæli Kjartans voru
tekin upp á segulband og þóttu það alvar-
leg að haft var samband við Vilmund. Þessi
ummæli urðu fréttamál og tilefni til margs
konar skrifa. Það stóð nú upp á Vilmund
að sanna að hann væri andlega heilbrigður.
Á þessu stigi málsins bað Vilmundur um
traustyfirlýsingu frá forystu flokksins. Hann
fékk hana ekki.
Nýtt verkfall hófst á Alþýðublaðinu.
Samband Vilmundar og Kjartans versnaði
stöðugt og taugastríðið jókst. Jón Baldvin
kom heim frá útlöndum, tók afstöðu með
Vilmundi og samsinnti þeirri kröfu að
flokksforystan gæfi Vilntundi traustsyfir-
lýsingu. Þetta kom flokksforystunni í opna
skjöldu. Vilmundur var hins vegar kátur að
hafa fundið vopnabróður í Jóni Baldvin.
Vilmundur og Jón Baldvin boðuðu til opins
borgarafundar á Hótel Sögu um blaðadeil-
una og þar ræddi Vilmundur opinskátt um
geðveikisróginn gegn sér. Ræðu sína end-
aði hann á þessum orðuni: „Mér þykir vænt
um þetta blað, mér þykir vænt um þennan
flokk og mér þykir ekki síst vænt um stefn-
una, sem þar liggur að baki, bæði í alþjóð-
legum og innlendum skilningi. En svona vil
ég ekki láta fara með mig. Svona vil ég
ekki láta fara með nokkurn mann.“
Skömmu síðar var boðað til sáttafundar í
deilunni. Vilmundur og Jón Baldvin urðu á-
sáttir um að Jón Baldvin yrði ritstjóri blaðs-
ins áfram og ábyrgðarmaður, en Vilmundur
myndi starfa sem daglegur ritstjóri um ein-
hvern tíma á meðan, Jón Baldvin sinnti
störfum fyrir flokkinn og sæti ekki á rit-
stjórn blaðsins, heldur á skrifstofum flokks-
ins eins og fyrr um sumarið. Á sáttafundi
Alþýðublaðsmanna og flokksforystunnar
var gert samkomulag um áframhaldandi út-
gáfu blaðsins, en Vilmundur vildi þó bæta
við einum lið þar sem tekin yrðu af öll tví-
mæli um verkaskiptinguna á blaðinu. Féll-
ust menn á það gegn því að sá liður yrði
ekki sendur til fjölmiðla heldur skilinn sem
heiðursmannasamkomulag. í framhaldi af
sáttafundinum var haldinn flokksstjórnar-
fundur þar sem formaðurinn minntist
hvergi á vinnutilhögun á Alþýðublaðinu, að
öðru leyti en því að Jón Baldvin væri áfram
ritstjóri sem í sjálfu sér var rétt. Fjölmiðlar
túlkuðu endalok deilunnar sem sigur fyrir
Vilmund.
Málið tók alveg nýja stefnu næsta dag
þegar Vilmundur, Helgi Már og Garðar
mættu á ritstjórn Alþýðublaðsins. Jón Bald-
vin var kominn á ritstjórnarskrifstofurnar og
kvaðst ætla að halda sínu gamla ritstjóra-
herbergi og skrifa alla leiðara sjálfur, en áð-
ur höfðu þeir rætt um að skipta leiðaraskrif-
unum á milli sín, Vilmundur og Jón Bald-
vin. Jón Baldvin sagði Vilmundi og blaða-
mönnunum frjálst að skrifa allt sem þeir
vildu í Alþýðublaðið, en þeir yrðu að
merkja sér allt sem þeir skrifuðu. Jón út-
skýrði þessa afstöðu sína með því að allt
væri titrandi í flokknum; hann bæri einn
ábyrgð á blaðinu sem ritstjóri og ábyrgðar-
maður og kysi að hafa slíka tilhögun á
blaðinu. Vilmundur og blaðamennirnir
töldu sig svikna og gengu út. Jón Baldvin
túlkaði hins vegar þessa misklíð í blaðavið-
tali sem deilu um borð og stóla.
Nýtt Land. Þremenningarnir hófust
þegar handa við að gefa út nýtt blað. Á ör-
fáum dögum tókst þeim að undii'búa útgáfu
hins nýja blaðs sem sá dagsins ljós 20. ág-
úst 1981. Aðeins tveimur dögum áður hafði
önnur fæðing átt sér stað: Vilmundur og
Vala eignuðust soninn Baldur Hrafn.
Áhuginn á hinu nýja blaði Vilmundar var
slíkur að auglýsingastjóri blaðsins, Hákon
Hákonarson, seldi ellefu auglýsingasíður á
tveimur dögum og hefur aldrei slegið það
met síðan. Vilmundur nefndi blaðið Nýtt
Land sem var hið gamla heiti á málgagni
Héðins Valdimarssonar eftir að leiðir hans
og Alþýðuflokksins skildu 1938. Þetta var
táknrænt nafn og ákveðinn fyrirboði. Vin-
sældir Nýs Lands fóru hins vegar dvínandi
þegar lesendur uppgötvuðu að blaðið var
ekki myndrænt skandalblað, heldur þétt-
skrifað umræðublað um menningu, listir,
sögu og stjórnmál. Blaðið kom út í sex vik-
ur, en þá voru peningarnir búnir. En þrátt
fyrir aðeins sex tölublöð birtist í Nýju Landi
margt af því besta sem Vilmundur skrifaði.
Efni greinanna var ólíkt en fjallaði oftast um
misskilda uppreisnarmenn: Mússólíni,
Martein Lúter, Héðinn Valdimarsson,
Krópotkín, Elvis Presley og Marilyn Monroe.
Efnisvalið segir sína sögu um Vilmund. Að
hætta útgáfu Nýs Lands var þung ákvörðun
fyrir Vilmund. Hann sagði síðar að það
hefði verið ein af erfiðustu ákvörðunum lífs
síns.
Lokatilraun með
Alþýðuflokkinn. Aiþýðubiaðs-
deilan hafði djúp áhrif á Vilmund. Hann
hugleiddi að hætta afskiptum af pólitík og
snúa sér blaðaskrifum og rannsóknum á
samtímasögu. Hann var einangraður í
flokknum og átti litla samleið með flokks-
forystunni.
Vilmundur gerði tvær úrslitatilraunir til
að koma hugmyndum sínum á framfæri í
Alþýðuflokknum eftir Alþýðublaðsdeiluna.
Sú fyrri var á flokksþinginu 1980. Vilmund-
ur var formaður undirbúningsnefndar sem
lagði fram tillögu um verulega opnun
flokkskerfisins; flokksþing skyldi stækkað
um helming og (Framhaldábls. 92)
HEIMSMYND
J Ú L í
89