Heimsmynd - 01.07.1993, Side 94

Ilmurinn úr eldhúsinu
er svo lokkandi...
Krydd- og jmtablöndur
frá Pottagöldrum
koma þér á rétta bragðið
Kirkja eða
Kjaramálaskrifstofa
(Framhald af bls. 22) hugmyndafræði verka-
lýðshreyfingar og vinstrimanna á margan
hátt úr kristinni kenningu. Báðar telja þess-
ar stofnanir sér skylt að verja lítilmagnann.
Fæða fátæka. Mennta hina ólærðu. Byggja
húslausum. Hugga hina þjáðu. Sú vinnu-
vernd sem verkalýðshreyfingin hefur sífellt
barist fyrir var áður hlutverk kirkjunnar
með flóknu helgidagakerfi, föstum, hvíldar-
og verkbannsreglum. Og forystumenn
hvorrar tveggju stofnunarinnar kunna fyrr
og síðar að tala tveimur hrútshornum við
veraldlega valdsmenn um ódyggðir þeirra
og lesti. Það gera þeir í krafti siðferðilegs
styrks sem hugmyndagrunnur hreyfing-
arinnar færir þeim.
Gef mér þann hreina, hrausta
hugdjarfa, sterka mann
Aðild verkalýðshreyfingarinnar að kjara-
ráðuneytinu hefur á ýmsan hátt þróast úr
því valdi sem hún hafði til að hleypa sam-
félaginu í uppnám með því að lama fram-
leiðslukerfið. Það er hins vegar þessi mór-
alski kraftur út úr kirkjueðli verkalýðshreyf-
ingarinnar sem heldur í henni lífsneistanum
og skapar henni tengsl við félaga sína og
almenning langt umfram pólitíska flokka,
fjölmiðla eða íþróttafélög. Hið móralska
kirkjueðli er sprottið úr hugsjóninni um
betri heim. Ennþá er leitast við að gera
þann draum að veruleika, þótt vettvangur
athafna hafi færst nokkuð til og sé nú
gleggri í orlofshúsahverfunum en á kjara-
málasviðinu. Og einungis þeir forystumenn
í verkalýðshreyfingunni sem geta komið
fram sem kirkjuhöfðingjar eiga sér
hljómgrunn út fyrir þröngar hagsmunaraðir.
Það er þess vegna engin furða að þeir
forystumenn samtímans sem hafa lyft sér úr
hlutverki verkalýðsrekandans í gervi
alþýðuforingjans - tribunus populi var það
kallað í rómverskum stíl fyrr á öldinni - eru
þeir sem helst tala fyrir láglaunahópana,
eiga framgang hagsmunamála sinna ekki
síður undir siðferðilegum rökum og tilfinn-
ingum en eigin þrýstiafli. Þetta eru menn
eins og Guðmundur J. Guðmundsson. Björn
Grétar Sveinsson. Pétur Sigurðsson. Ragna
Bergmann, Kári Arnór Kárason, en líka Ög-
mundur Jónasson og í nokkrum mæli Örn
Friðriksson sem nú er því miður á útleið.
Persónur skipta alltaf mestu máli. Fyrir
verkalýðshreyfinguna skipta þeir hæfileikar
miklu að vera klókur samningamaður, fylg-
inn sér í daglegu hagsmunastreði og lipur
við hagtölur. Það er kjararáðuneytishelm-
ingurinn. En án kirkjuhöfðingjanna er
verkalýðshreyfingin bara skrifstofa.
Fram allir verkamenn, og fjöldinn snauði!
Hrun kommúnismans fyrir austan, -
verkalýðshreyfingin leit ekki einu sinni
upp. Samt mörkuðu fánaskiptin í Kreml
táknræn endalok á langvarandi alþjóðlegum
klofningi í hreyfingunni, á skiptingunni í
komma og krata. Hér hafði sú skipting að
vísu verið heldur óglögg, og íslenskar
aðstæður hafa meira að segja leitt til þess
að kristilegir sósíaldemókratar úr Sjálfstæð-
isflokknum hafa haft sterk ítök í hinni fag-
legu samfylkingu öreiganna. Það er nokkuð
síðan ekki voru eftir í íslenskri verkalýðs-
hreyfingu neinir kommar eða kratar nema í
þröngum skilningi hérlendrar flokkapólitík-
ur.
Og sú flokkapólitík sjálf skiptir sífellt
minna og minna máli innanstokks í verka-
lýðshreyfingunni. Sá tími er löngu liðinn að
tekist sé á í einstökum verkalýðsfélögum
eftir flokkspólitískum línum, og flokksbræð-
ur í hópi verkalýðsforingja eru tregari en
áður til innbyrðis samráðs á flokkslegum
forsendum. Á sama hátt og flokkarnir hafa
gefið upp völd sín í verkalýðshreyfingunni
leggja verkalýðsforkólfar sífellt minni
áherslu á ítök innan flokkanna. Á hefð-
bundnum vettvangi Alþýðuflokkanna
tveggja er til dæmis orðinn viðburður að sjá
alvöru verkalýðsforingja i ræðustól eða á
nefndarfundi, og á alþingi hafa forkólfar úr
verkalýðshreyfingunni ekki verið færri frá
því elstu menn muna.
Flestir telja þessa þróun jákvæða. Vald-
skiptakerfi stjórnmálaflokkanna sé að dofna
í landinu og þar á meðal í kjaramálunum.
Verkalýðshreyfingin eigi að vera sjálfstætt
afl og ekki trúverðug ella, - stjórnmála-
flokkarnir verði á hinn bóginn að hafa frið
fyrir beinni hagsmunapóiitík úr kjarabrans-
anum. Að auki benti Ásmundur Stefánsson
á það í merkilegu sjónvarpsspjalli þegar
hann hætti að verkalýðsforingjar hefðu sí-
fellt minna til flokkanna að sækja. Þeir
væru með miklu öflugra valdanet en flestir
flokksforingjarnir, fjölmennari skrifstofur,
betri tök á upplýsingaöflun og gagnaúr-
vinnslu, jafngóða og betri aðstöðu í fjöl-
miðlum og við almannatengsl. Betra valda-
kerfi.
Þetta er sennilega allt rétt. En skilin milli
flokkanna og verkalýðshreyfingarinnar
vekja líka upp sínar sérstæðu spurningar.
Flokkarnir höfðu að lokum skipt með sér
verkalýðshreyfingunni eins og ríki á léns-
veldistímum, og náð þegjandi samkomulagi
um eilíft viðhald þeirrar skiptingar. Völd
þeirra voru síðan tryggð með þunglamalegu
skipulagi og svifaseinu kosningakerfi. Upp-
reisn hefur ekki heppnast í verkalýðsfélagi
innan ASÍ í tvo áratugi, og hreyfingin hefur
búið við sífellda gagnrýni fyrir valdstjórn og
einræðistilhneigingar. Þess vegna hljóta
menn að spyrja hvað eftir verður þegar
flokkarnir hafa mestanpart hrakist úr forn-
um lénum sínum innan verkalýðshreyfing-
arinnar. Persónulegar valdaklikur? Sjálfstæð-
ir lénsherrar? Og hvert er þá orðið okkar
starf...?
HEJMSMYND JÚLÍ