Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 86

86 tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017
Kristín Lilja Svansdóttir, Landspítala
Árún Kristín Sigurðardóttir, heilbrigðisvísindasviði Háskólans á Akureyri
Elísabet Konráðsdóttir, göngudeild barna á Landspítala
„Maður er bara táningur 18 ára“
Reynsla ungmenna með langvinnan heilsuvanda af flutningi
frá barnaþjónustu til fullorðinsþjónustu Landspítala
Nýjungar: Mismunandi er eftir deildum og fagaðilum hvernig
staðið er að flutningi ungs fólks með langvinnan heilsuvanda á
milli þjónustusviða vegna skorts á samræmdri yfirfærsluáætlun
innan LSH.
Hagnýting: Byggja þarf upp markvissa yfirfærsluáætlun á LSH
til að bæta gæði heilbrigðisþjónustu við langveik ungmenni.
Þekking: Langveik ungmenni þurfa að hafa gott aðgengi að
heilbrigðisþjónustu þar sem starfandi er þverfaglegt teymi, sér-
hæft í samskiptum við þau og heilsuvanda þeirra.
Áhrif á störf hjúkrunarfræðinga: Hjúkrunarfræðingar eru í
lykilaðstöðu til að meta þarfir ungmenna með langvinnan
heilsuvanda og stýra breyttu vinnulagi við yfirfærslu á milli
þjónustusviða á LSH.
Hagnýting rannsóknarniðurstaðna
Útdráttur
Tilgangur: Mikilvægt er að standa faglega að flutningi ungmenna með
langvinnan heilsuvanda frá barnaþjónustu til fullorðinsþjónustu svo að
þau nýti sér heilbrigðisþjónustu sem skyldi. Ef misbrestur verður þar á
getur það haft neikvæð áhrif á heilsu, lífsgæði og framtíðarhorfur þeirra.
Sýnt hefur verið fram á að ekki er staðið faglega að slíkum flutningi og
mikil þörf er á að bæta undirbúning hans. Rannsakendur vildu kanna
reynslu ungmenna með langvinnan heilsuvanda af flutningi frá
barna þjónustu til fullorðinsþjónustu Landspítala.
Aðferð: Notuð var fyrirbærafræðileg eigindleg rannsóknaraðferð sam-
kvæmt greiningaraðferð Vancouver-skólans. Þátttakendur, sem voru
valdir með tilgangsúrtaki, voru ellefu ungmenni með langvinnan
heilsuvanda á aldrinum 20–26 ára. Tekið var eitt viðtal við níu þátt-
takendur og tvö við tvo þeirra.
Niðurstöður: Ungmennin litu á sig sem táninga en ekki fullorðna
þegar þau voru 18 ára. Þeim fannst þau vera illa undirbúin og óvið -
búin því að takast á við breytingarnar sem fylgdu flutningi frá barna -
þjónustu til fullorðinsþjónustu. Með meiri reynslu hafa þau þó að
eigin mati þroskast og aðlagast nýjum aðstæðum. Draga má þá álykt -
un af svörum ungmennanna að ekki hafi verið staðið faglega að flutn-
ingi þeirra frá barnaþjónustu til fullorðinsþjónustu Landspítala. Þeim
fannst flutningurinn atburður sem hafði hvorki aðdraganda né eftir-
fylgni. Öll ungmennin komu með tillögur að því sem betur mætti fara
við flutninginn og undirbúning hans.
Ályktanir: Ef ekki er staðið vel að undirbúningi ungmenna með lang-
vinnan heilsuvanda við flutning frá barnaþjónustu til fullorðinsþjón-
ustu er reynsla þeirra af flutningnum erfið. Niðurstöðurnar gefa
vísbendingu um að fagfólk á Landspítala þurfi að endurskoða og sam-
ræma verklag sitt og að hjúkrunarfræðingar séu í lykilstöðu til að
stjórna úrbótum á þessu sviði.
Lykilorð: Langvinnur heilsuvandi, reynsla, ungmenni, yfirfærsla
Inngangur
Lífslíkur barna með alvarleg heilsuvandamál hafa aukist veru-
lega og í dag hafa þau jafnvel sambærilegar lífshorfur og aðrir.
Mörg þeirra þurfa þó á áframhaldandi umönnun og meðferð
frá heilbrigðisstarfsfólki að halda alla ævi (Tuchman o.fl., 2008).
Talið er að 15–20% barna og ungmenna glími við langvinnan
heilsuvanda sem krefst langtímaeftirlits og meðferðar hjá
fagaðilum ýmist innan eða utan sjúkrahúsa (Ahlberg, 2010;
Velferðarráðuneytið, 2011).
Samkvæmt núgildandi lögum eiga íslensk ungmenni með
langvinnan heilsuvanda að flytjast yfir í heilbrigðisþjónustu
fullorðinna þegar þau verða 18 ára (Velferðarráðuneytið, 2011).
Miklar breytingar eiga sér stað á unglingsárunum og þroska-
verkefnin eru mörg og flókin eins og sýnt er í töflu 1 (Kennedy
o.fl., 2007). Á þessum árum móta einstaklingar gjarnan sjálfs-
mynd sína, viðhorf og gildi og temja sér lífsstíl fyrir ævina.
Líkams ímyndin breytist, vitsmunaleg geta eykst, kröfur sam -
félags ins til þeirra aukast og einstaklingarnir þurfa að búa sig
undir hlutverk fullorðinsáranna (Velferðarráðuneytið, 2011;
Watson, 2005).
Því hefur gjarnan verið haldið fram að þroskaverkefnum
unglingsáranna sé lokið við 18 ára aldur en nýlegar framfarir í
myndgreiningartækni sýna að heilastarfsemin nær ekki fullri
getu fyrr en upp úr 25 ára aldri (Berg-Kelly, 2010). Þetta þarf
að hafa í huga í samskiptum við ungmenni. Mikilvægt er að
nálgast þau á þeirra eigin forsendum og koma í veg fyrir að
gerðar séu óraunhæfar væntingar og kröfur til þeirra (Elísabet
Konráðsdóttir, 2012). Til viðbótar venjulegum áhyggjum og
vanda unglingsáranna þurfa ungmenni með langvinnan heilsu-