Skírnir - 01.04.2006, Qupperneq 21

SKÍRNIR GUNNAR GUNNARSSON OG LANDNÁMSÖLDIN 19
Walters Scott og eru enn meira í ætt við söguritun samkvæmt
skilgreiningu Erslevs.
Við ritun þessara tveggja skáldsagna er ljóst að Gunnar Gunn-
arsson hefur leitað sér fanga mjög víða. Það kemur skýrt fram í
Fóstbrœðrum, þar sem ýmsar hliðar víkingaaldarmenningar koma
mjög við sögu, að hann þekkti flest það sem þá hafði verið skrifað
um þetta tímabil. Þótt hann sé mun frjálsari í Jörð hefur verið sýnt
fram á að þar styðst hann mjög við sögulegt og heimspekilegt rit
sem þá var mjög þekkt en mun nú að mestu fallið í gleymsku, Vor
folkeæt i Oldtiden eftir Vilhelm Gronbech, sem út kom á árunum
1909-1912.5 Hvað sjálf fræðin snertir er Gunnar Gunnarsson því
sterkur á svellinu, og má vafalaust segja um hann eins og segja
mátti um Johannes V. Jensen á undan honum og Halldór Laxness
síðar, að þekking þeirra á sögu jafnaðist á við helstu sagnfræðinga
síns tíma. Það er því mikilvægara að gefa gaum að því hvernig
Gunnar bætti við þessa fræðimennsku og notaði þau sérstöku
tromp sem hann hafði sem sagnaskáld, samkvæmt kenningum
Erslevs. Eftir sigur sinn í Danmörku með Sögu Borgarættannnar
1912-1914 og samtímaskáldsögurnar sem á eftir fóru gat Gunnar
Gunnarsson litið svo á með réttu að hann hefði tækni skáldsög-
unnar á valdi sínu. Um það er ekki að efa að þessari tækni beitir
hann mjög glæsilega í þessum tveimur sögulegu skáldsögum þeg-
ar hann lýsir sálarlífi persónanna og bregður upp myndum af for-
tíðinni.
En mér virðist að Gunnar hafi stefnt enn hærra og viljað beita
þessari tækni skáldsögunnar, þessu trompi sem hann hafði á
hendi, á sviði sem Erslev nefnir að vísu ekki en er nátengt fræð-
unum þó það sé kannske á útjaðri þeirra: til að taka til athugunar
vandamál sem sagnfræðingurinn getur ekki leyst, hvort sem það
er af því að heimildir skorti eða af því að hann getur ekki nálgast
það með þeim aðferðum sem hann hefur — til að svara spurning-
um sem fræðimennskan lætur ósvarað. Þetta reynir Gunnar að
gera í Fóstbræðrum og Jörð, og það ræður stefjabyggingu skáld-
sagnanna.
5 Sbr. Höllu Kjartansdóttur: „í leit að eilífum sannindum".