Skírnir - 01.04.2006, Qupperneq 52

50
VALUR INGIMUNDARSON
SKÍRNIR
vegar tjáði Powell Halldóri að utanríkisráðuneytið gæti ekki
breytt ákvörðuninni, aðeins frestað henni.61
Þetta kom fram á fundi Elizabeth Jones, aðstoðarutanríkisráð-
herra Bandaríkjanna í málefnum Evrópu og Asíu, með þeim
Davíð og Halldóri 5. júní 2003 í Reykjavík. Þótt Bandaríkjamenn
vildu standa við varnarsamninginn hafði ekkert breyst varðandi
orrustuþoturnar. Það markverðasta var að Jones lagði fram bréf
frá Bush, þar sem forsetinn lagði til að fundnar yrðu nýjar leiðir
varðandi varnir íslands. Davíð og Halldór neituðu algerlega að
hefja viðræður undir þeim formerkjum að Bandaríkjamenn ætl-
uðu sér einhliða að ákveða samningsferlið og niðurstöðurnar.
Þessi fundur var því mjög stuttaralegur og þungur. Af orðalagi
bréfs Bush mátti ráða að markmiðið væri að veita Jones umboð til
að ræða herviðbúnað á Islandi eftir að þoturnar væru farnar.62
Mörkuð hafði verið stefna gagnvart íslandi sem utanríkisráðu-
neytið hafði skrifað upp á í annað sinn síðan kröfur um brott-
flutning orrustuþotanna komu fram eftir að kalda stríðinu lauk.
Fyrra skiptið var árið 1993, en þá voru menn í þjóðaröryggisráð-
inu sem töldu það ekki þess virði að hleypa samskiptunum við ís-
land í uppnám.63
í svarbréfi Davíðs Oddssonar til Bush Bandaríkjaforseta sem
komið var á framfæri við Daniel Fried, yfirmann Evrópu- og
Asíudeildar þjóðaröryggisráðsins 11. júní, var ekki skafið utan af
hlutunum. Þar hótaði Davíð með beinum hætti að segja upp varn-
arsamningnum í samræmi við 7. grein hans. Hann kvaðst hafa
orðið fyrir áfalli („shocked") þegar hann fékk skilaboðin frá
bandaríska sendiherranum 2. maí og hamraði á því að varnar-
samningurinn væri „gagnkvæmur".64 Reyndar komu skilaboðin
60 Sama heimild.
61 Viðtal við ónefndan íslenskan embættismann í utanríkisráðuneytinu, 5. júní
2003.
62 Viðtöl við íslenska og bandaríska embættismenn, 29. og 30. ágúst 2004.
63 Viðtal við háttsettan íslenskan embættismann í utanríkisráðuneytinu, 19. októ-
ber 2004.
64 Viðtöl við heimildarmenn innan íslenska utanríkisráðuneytisins, 15. og 20. sept-
ember 2004.