Skírnir - 01.04.2006, Page 147

SKÍRNIR
KVEÐIÐ EFTIR ... SPÁNSKU KVÆÐl“
145
hinu fræga rammarími sínu er eflaust ætlað að koma „spánskt fyrir
sjónir“ og bera með sér andblæ suðrænnar menningar.22
Enda þótt Jónas noti hliðstætt form og Geibel fer því fjarri að
hann sýni honum viðlíka fylgispekt þegar kemur að efni og upp-
byggingu kvæðisins. Þýðing Geibels er þrjú erindi auk styttra
stefs sem á undan fer; kvæði Jónasar er heilu erindi lengra, þ.e.
stutt upphafsstef og fjögur erindi. Þetta er alveg í samræmi við
venjur hans sem þýðanda. Jónas sneri mörgum kvæðum um ævina
og tók sér oft svo mikið túlkunarfrelsi að það getur verið álitamál
hvort þar sé um eiginlegar þýðingar að ræða eða eins konar til-
brigði við stef.23 Þó að enginn vafi geti nú leikið á því að Illur læk-
ur er þýðing á „Scháumend flofi der Bach und spritzte“ er ekki þar
með sagt að hún sé bókstafsþýðing. Það sama á raunar við um
þýðingu Geibels á spænska kvæðinu, að minnsta kosti ef marka
má þær útgáfur þess sem ég hef undir höndum. Lítum á nokkur
atriði sem sýna hvernig efnið breytist í meðförum höfundanna og
er endurritað á ákveðinn hátt.
Frumkvæðið einkennist af munúðarfullum leik og því að
stúlkan slær úr og í um það sem gerðist. Hún segir að lækurinn
hafi bleytt fínu ilskóna sína: „La mi pulida servilla / Mojada me la
dejó“ (orðið „servilla" var notað um létta skó með þunnum
botni). Fínir ilskór verða að hreinni og hvítri svuntu hjá Geibel:
„Meine Schurze fein und weifi“. Svuntan verður að undirpilsi hjá
Jónasi: „Klukkan mín svo hvít og hrein". Lækurinn verður því
nærgöngulli sem norðar dregur, færir sig frá skófatnaði upp í
hlífðarföt og endar undir pilsinu. Þetta er eins og góð kjaftasaga
sem verður æ meira krassandi eftir því sem hún berst víðar.
Skórnir blotna í spænska kvæðinu án frekari útskýringa, enda
eru orsakir og afleiðingar oft óljósar í þjóðkvæðum; hlutirnir bara
22 f heild er rímröðin svipuð en skipting karl- og kvenríms er ekki hin sama
(Geibel: aBBaacDc; spænska kvæðið: AbbAA...). Jónas fylgir bragarhætti
Geibels í hvívetna en bætir við ljóðstöfum að íslenskum sið. Ég fjalla nánar um
bragfræði Ills lækjar í Arfi og umbyltingu, bls. 350, nmgr. 93.
23 Páll Valsson: „Skýringar." Ritverk Jónasar Hallgrímssonar, IV. bindi: Skýring-
ar og skrár, bls. 132 o.áfr.; Dick Ringler: Bard of Iceland. Jónas Hallgrímsson,
Poet and Scientist. Madison: The University of Wisconsin Press 2002, bls. 396.