Skírnir - 01.04.2006, Page 162

160
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
sem horfa til heilla, enda var þeim í mun að grafa undan klerka-
veldi og áhrifum trúarbragða á stjórnmál og siðferði.
Sumt af því sem hreyfði við lesendum Hobbes, Spinoza og
Hume á sautjándu og átjándu öld þykir nú næsta sjálfsagt. Verald-
leg siðfræði þeirra er orðin hluti af hversdagslegum þankagangi. I
ritum um sálfræði og uppeldisfræði frá síðustu áratugum er t.d.
víða fjallað um sjálfsálit sem jákvæðan eiginleika og lágt sjálfsmat
gjarna tengt óæskilegri hegðun og vandræðagangi af ýmsu tagi.
Sumt af því sem ritað hefur verið um þessi efni kann að gefa tilefni
til að ætla að eiginleikar á borð við hógværð og lítillæti séu mönn-
um ekki til framdráttar. Þó er nokkuð á reiki hvernig sjálfsmat er
álitið tengjast auðmýkt, hógværð eða lítillæti. I grein sem birtist í
Sálfræðiritinu árið 2000 glímir Anna Valdimarsdóttir við spurn-
ingar um tengsl hógværðar og sjálfsálits og færir rök að því að
þrátt fyrir einhverja togstreitu geti þetta farið saman. Hún efast
ekki um að sjálfsálit sé kostur og segir meðal annars:
Það þarf að hafa fyrir því að öðlast sjálfsálit og vinna að því með hátterni
sínu ævina á enda. Og það er ekki hægt að hafa „of mikið“ sjálfsálit í
þeirri merkingu sem hér um ræðir. Að spyrja hvort hægt sé að hafa of gott
sjálfsálit er líkt og að spyrja hvort hægt sé að hafa of góða heilsu.
Því meira sjálfsálit sem við höfum því betur erum við í stakk búin til
að takast á við vonbrigði og áföll sem lífið færir okkur.
Því meira sjálfsálit sem við höfum þeim mun líklegri erum við til að
mæta öðrum með hlýju og vinarhug í stað þess að fyllast öfund út í aðra
og líta á þá sem keppinauta eða ógnun við okkur.
Því meira sjálfsálit sem við höfum því betur gengur okkur að gefa og
þiggja ást og hlú að sjálfsáliti og sjálfstrausti annarra.
Því meira sjálfsálit sem við höfum þeim mun líklegri erum við til að
vinna störf okkar af alúð og setja markið hátt.31
Ætli þetta sé rétt? Ætli hátt sjálfsmat eða mikið sjálfsálit sé til bóta
eins og Anna heldur fram? í grein eftir Roy F. Baumaster, Jenni-
fer D. Campbell og Joachim I. Krueger sem birtist í Scientific
American í janúar 2005 eru dregnar saman niðurstöður rannsókna
sem benda til þess að lítil tengsl séu milli sjálfmats annars vegar og
31 Anna Valdimarsdóttir 2000, bls. 116.