Skírnir - 01.04.2006, Blaðsíða 163

SKÍRNIR
AUÐMÝKT
161
hamingju eða árangurs í námi og vinnu hins vegar. í greininni er
því einnig haldið fram að rannsóknir sálfræðinga bendi ekki til að
lágt sjálfsmat leiði til óæskilegrar hegðunar, ofbeldis eða glæpa-
verka.
Hafi Baumaster, Campbell og Krueger lög að mæla gefa sál-
fræðirannsóknir ekki ástæðu til að gera lítið úr gildi auðmýktar,
hógværðar eða lítillætis. Og jafnvel þótt sjálfsálit kunni að vera
kostur í einhverjum skilningi er vel hugsanlegt að það geti sam-
rýmst hógværð eins og Anna Valdimarsdóttir gerir ráð fyrir.
Getur verið að neikvæðir dómar um þá eiginleika sem hér eru
til umræðu byggist á misskilningi og að í þeim miklu átökum ver-
aldlegrar og trúarlegrar siðfræði sem settu mark sitt á heimspeki
nýaldar frá Hobbes til Nietzsche hafi verðmætir þættir hefð-
bundins siðferðis farið forgörðum um leið og úreltum kreddum
var hafnað og afturhaldssamt klerkaveldi brotið á bak aftur?
Til varnar auðmýktinni
Árið 1996 birtist grein eftir Stephen Hare í tímaritinu American
Philosophical Quarterly sem nefnist „The Paradox of Moral
Humility". Á íslensku gæti hún heitið „Þverstæða siðferðilegrar
auðmýktar“. í ritgerðinni segir Hare að auðmýkt hafi lengst af tal-
ist fela í sér lágt sjálfsmat en á seinni árum hafi verið reynt að gefa
hugtakinu annað innihald sem sé á þá leið að í siðferðilegum skiln-
ingi séu allir menn jafnir, jafn mikils verðir eða jafn góðs makleg-
ir, og auðmýkt sé í því fólgin að gera sér grein fyrir þessu og forð-
ast þess vegna að setja sjálfan sig á háan hest.
Hare bendir svo á að ef auðmýkt í þessum skilningi teljist vera
dygð eða mannleg fullkomnun, þá sitjum við uppi með þá mót-
sagnakenndu niðurstöðu að sá sem er dygðugur umfram aðra og
metur bæði eigin kosti og annarra af raunsæi hljóti bæði að játa því
og neita að hann sé öðrum fremri í siðferðilegum efnum. Með öðr-
um orðum: Ef auðmjúkur maður er betri en aðrir vegna auðmýkt-
ar sinnar og annarra dygða og auðmýktin felur í sér að hann telji
sig ekki öðrum betri, þá hlýtur viðkomandi að játa því að hann sé
öðrum betri ef hann lítur raunsætt á málið en neita því að hann sé