Skírnir - 01.04.2006, Qupperneq 164

162
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
öðrum betri ef hann er að sönnu auðmjúkur. Auðmýkt hans úti-
lokar því raunsætt mat á eigin verðleikum.
Meðan litið er svo á að auðmýkt feli í sér að maður telji sjálfan
sig ómerkilegri en hann er í raun og veru, eða geri sér ekki grein
fyrir eigin verðleikum, hlýtur hún að teljast vafasamur kostur. En
er þetta réttur skilningur? Ég efast um það. Sú auðmýkt sem
kristnir menn hafa reynt að læra af Jesú getur a.m.k. varla verið í
þessu fólgin, því Jesús sagðist sjálfur vera vegurinn, sannleikurinn
og lífið.32 Sé hægt að vera auðmjúkur og trúa þessu um sjálfan sig,
þá hljóta auðmjúkir menn að geta álitið sig öðrum fremri á ein-
hverjum sviðum.
Þeir sem neita því að auðmýkt sé kostur eða dygð gera, eftir
því sem ég kemst næst, ævinlega ráð fyrir því að auðmýkt feli í sér
vanmat viðkomandi á sjálfum sér eins og Benedikt frá Núrsíu lýs-
ir þar sem hann fjallar um sjöunda þrepið í stiga auðmýktarinnar.
Getur verið að þessi munkafræði hafi afvegaleitt skilning manna á
boðskap fornra rita sem vara við ofdrambi og benda á kosti þess
að vera hógvær og af hjarta lítillátur?
Vera má að orðin auðmýkt, hógværð og lítillœti hafi hlaðið á sig
svo margvíslegri merkingu í aldanna rás að hæpið sé að neita því
afdráttarlaust að merking þeirra geti falið í sér rangt mat á eigin
verðleikum. I munni sumra eru öfgafyllstu hliðarnar á munka-
fræðum þeirra Benedikts og Bernharðs ef til vill hluti af inntaki
orðanna. Hvað sem því líður held ég að það geti verið fullkomlega
eðlilegt að nota þessi orð um mannkosti sem eru fjarri því að
tengjast röngu sjálfsmati, kvöl yfir eigin vanmætti, sorg og sút eða
ýkjukenndum hugmyndum um að maður sjálfur sé aumari og
ómerkilegri en annað fólk. Vissulega hlýtur auðmýkt þó að tengj-
ast sjálfsmati eða viðhorfi manns til eigin verðleika með einhverj-
um hætti. En þau viðhorf felast ekki fyrst og fremst í dómum um
hvað er satt og hvað ósatt heldur í því á hverju maður hefur áhuga,
hverju hann heldur fram af ákafa og hvað er honum ofarlega í
huga. Munurinn á auðmjúkum manni og dramblátum liggur ekki
einkum í því hverju þeir trúa heldur miklu fremur í því hversu
32 Jóh. 14:6.