Skírnir - 01.04.2006, Page 178

176
EINAR KÁRASON
SKÍRNIR
Morris og Eiríks Magnússonar — hann skýrir líka í samtölunum
við Matthías hvernig hann notar aðferðir Islendingasagna í eigin
smásögum. Og vert er að geta þess að það var Borges sem fyrstur
suðurameríkumanna orðaði það sem eftirsóknarvert bókmennta-
legt markmið að beita því stílbragði að láta hið hversdagslega og
hið yfirnáttúrulega vefjast saman í frásögn á áreynslulausan hátt;
þetta gerði hann í bókmenntaritgerð á þriðja áratugnum og vísaði
þar til fyrirmyndar í fornum norrænum bókum. Og þótt hann
sjálfur notaði aldrei hugtakið „magískur realismi“, eða „töfraraun-
sæi“, þá er þarna komin uppskriftin að því sem átti eftir að verða
vörumerki yngri höfunda frá rómönsku Ameríku, eins og Gabriel
García Márquez, Isabel Allende og Alejo Carpentier.
Perón átti eftir að komast til valda í Argentínu á ný, var kjör-
inn forseti árið 1973. Og Borges, sem nú var orðinn frægur og
virtur, gat ekki leynt fyrirlitningu sinni; hann kallaði perónisma
„þjóðlega eftirhermu af fasisma" og sagði að Perón hefði verið
kjörinn með atkvæðum „sex milljón idjóta". Svona ummæli gerðu
það að verkum að hann sat ekki beinlínis á friðarstóli í heimalandi
sínu, en verr fór hann með sig í augum umheimsins einu til tveim-
ur árum síðar, eftir að herinn tók völdin á ný. Perón entist ekki
aldur nema níu mánuði í forsetastóli og þá tók varaforsetinn við,
síðari eiginkona hans ísabella, dansmær af næturklúbbi sem Perón
hafði stundað í útlegðinni. Hún og hennar lið var með öllu óhæft
til að stjórna og herinn setti hana af. Og við tók einhver versta
stjórn sem þessi hrjáða heimsálfa hefur mátt þola — hún háði
meðal annars „skítuga stríðið" gegn vinstrimönnum og stjórnar-
andstæðingum og talið er að þrjátíu þúsund manns hafi verið
drepnir án dóms og laga. En Borges gat ekki leynt gleði sinni yfir
að vera laus við Perón og fyrst á eftir hyllti hann herforingjana á
ýmsan hátt fyrir að hafa frelsað föðurlandið frá heimsku perón-
ismans. Pinochet og félagar í nágrannaríkinu Chile ákváðu að
reyna að græða einnig á umburðarlyndi þessa fræga skálds í garð
herforingjastjórna og honum var boðið þangað, gerður að heið-
ursdoktor við háskólann í Santíagó og myndaður í bak og fyrir
með stjórnarherrunum sem hann lét ýmis hlýleg orð falla um, og
þetta er talið hafa afstýrt því að hann fengi nóbelsverðlaunin 1976