Skírnir - 01.04.2006, Side 202

200
ALDA BJÖRK VALDIMARSDÓTTIR
SKÍRNIR
ar því að við nánari athugun geti þær vart starfað sjálfstætt, óháð
andstæðu sinni. Fremur komi þær saman á margvíslegan hátt í
mannlegu atferli sem geri sálgreinandanum illmögulegt að greina
þær í sinni hreinu mynd. Dollimore segir að Freud sé ekki viss um
hvernig þessar tvær hvatir vinni saman en setji fram þá tilgátu að
samspil þeirra megi sjá í sadisma og masókisma. Þegar kynvæðing
eyðingarhvatarinnar beinist út á við sé hún sadismi, en ef hún
beinist inn á við, að sjálfsverunni, sé um masókisma að ræða.24 í
skáldverkum Steinunnar er það einmitt svo að þessar tvær ólíku
hvatir renna í sífellu saman því að ástin leiðir gjarnan til dauða eða
sundrunar sjálfsverunnar. Persónurnar verða í fyrstu heilar í ást-
inni, en tapa sér síðan í ástarþráhyggju sem leiðir til endurtekning-
aráráttu og dauða.
Sá sadismi og masókismi sem býr í samruna þessara tveggja
andstæðu hvata birtist ljóslega í samskiptum persónanna í
Hundrab dyrum í golunni. Skáldsagan gefur til kynna að Bárður
hafi vitað nákvæmlega hvað gerðist milli Brynhildar og prófess-
orsins og sætt lagi þegar hún var „hálfgeggjuð undir sæng“ (109)
eftir höfnun ástarviðfangsins mikla. Framhjáhaldið með Tahar má
þannig túlka sem hefnd hennar, enda finnur hún ekki til sam-
viskubits og það þrátt fyrir að hún telji sig hafa ýtt eiginmanni
sínum út í drykkjusýki. Refsing Brynhildar er svo að verða „fylli-
byttumamma og hjúkra honum“ síðustu árin og það mun hún
fegin gera „eftir óskundann sem ég hafði valdið með því að vera
sú sem alltaf elskaði minna, með því að vera minna en ég sjálf“
(131). Hún kennir svo manni sínum um það að hvernig sem á því
standi grípi hún í tómt þegar hún horfist í augu við sjálfa sig í
spegli (102).
24 Ennþá meira vandamál við tvíhyggju Freuds telur Dollimore vera þann skiln-
ing að tengja eyðileggingu einvörðungu losun og þar með dauða. Ef halda eigi
t.d. í þá hugmynd að grundvaliarandstæðupar tilvistarinnar séu binding/líf og
losun/dauði séu ýmsar af fyrri skýringum Freuds um þroska einstaklinga
komnar í uppnám, svo sem þær að í kynferðinu búi mikill losunar- og eyðing-
arkraftur, að í því búi sundrunarmáttur sem raski jafnvægi sálarkerfisins innan
frá (190). Dollimore rekur fleiri rök gegn svo einstrengingslegri tvíhyggju, sem
hann telur stafa af því að Freud hafi viljað halda dauðahvötinni í skefjum og
það þrátt fyrir að hún birtist alltaf samtvinnuð lífshvötinni.