Skírnir - 01.04.2006, Page 220

218
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
SKÍRNIR
ómennskari, raunverulegar fyrirmyndir og gömlu fantasíurnar runnu æ
meira saman — og oftast nær einhvers staðar við sjóndeildarhringinn
þetta skip sem fylgt hafði honum frá bernskudögum.
Einn fallegasti vitnisburðurinn í bókinni um það hvernig til tókst með
það ætlunarverk að skapa nýtt málverk handa þjóðinni og jafnframt þá
þýðingu sem mikill listamaður hefur fyrir samfélag sitt er dálítið bréf sem
Kristín tilfærir í ritgerð sinni frá konu að nafni Guðrún Þorsteinsdóttir,
sem skrifar Kjarval í júní 1939:
Kæri listmálari Jóhannes Kjarval!
Oft hefur mig langað til að stansa yður þegar ég hef mætt yður á götu
í Reykjavík og þakka yður fyrir það sem hefur hrifið mig í list yðar.
En meðfædd íslensk feimni hefur alltaf aftrað mér frá því. — Allt í
einu dettur mér í hug að ég skuli skrifa.
Ég hef í fleiri ár séð myndir eftir yður hér og þar, en ég gleymi
þeim ekki, þær fylgja mér í huganum eins og kær andlit eða vinir. Ég
vil þakka yður fyrir þessar myndir, þessi ódauðlegu íslensku listaverk.
Þér málið íslensk fjöll og íslenskan mosa og himin, en þér málið
meira. Þér málið okkar hálfheiðnu trúarbrögð, sólarþrá og leyndustu
sorgir. Hvers vegna get ég grátið þegar ég sé hraunbreiðu og víðan
fjallahring málaðan af Kjarval? Af því myndir eru lifandi verur, þær
hafa sál, og stundum sjáum við í þeim okkar eigin sál.
Þegar við hrífumst af listaverkum látinna snillinga, þá óskum við
oft að við gætum tjáð þeim hrifningu okkar, eða við fyllumst elsku til
þeirra sem hafa þekkt sanna gleði og sorg, elskað lífið og þjáðst, og
gefið því leyndasta í mannssálinni form og mál.
Þér eruð einn þessara manna. En þér lifið og starfið enn, þér eruð
túlkur íslensku þjóðarsálarinnar, þess vegna óska ég yður blessunar
(308).
IV
Þessi bók er gersemi hvar sem á hana er litið. Prentun og myndvinnsla
hefur tekist með miklum ágætum, umbrot er fjölbreytt og fallegt — sér-
hver opna geymir nýtt ævintýri fyrir augað - og samspil texta og mynda
er yfirleitt mjög gott. Þægilegt er að fletta henni á stofuborði en enginn
skyldi bera við að reyna að hafa þennan grip með sér í rúmið, maður þarf
sem sagt að setja sig í vissar stellingar...
Ritgerðirnar eru ólíkar en varpa hver með sínum hætti sífellt nýju
ljósi á hið tröllaukna viðfangsefni. Veigamest er hin mikla rannsókn
Kristínar G. Guðnadóttur: á bak við hið hæversklega heiti „Listferill
Kjarvals" er í reynd ævisaga meistarans og á eftir að verða grundvallarrit
í Kjarvalsfræðum um ókomin ár. Kristín skrifar vel og skipulega, textinn
er ákaflega læsilegur án þess að slegið sé af kröfum, fræðimennska henn-