Gríma - 01.09.1942, Blaðsíða 32

30
HAMRA-SETTA
[Gríma
fengið umráð yfir Gilsárvelli og búið þar á efri árum
sínum. Hafi svo verið, var næsta eðlilegt, að þjóðsag-
an heimilisfesti hana þar.
I sambandi við þetta er rétt að minnast frekar á
örnefnin. Þau eru alþekkt í Borgarfirði enn í dag. Nú
vita allir, sem nokkuð hafa fengizt við söfnun og
rannsókn örnefna, að staðasagnir geta lifað óralengi
í munnmælum,1) ekki sízt, ef örnefnin, sem þær eru
tengdar við, eru einkennileg og vel fallin til að vekja
forvitni manna. Sagan er þá sögð aftur og aftur eða í
hvert skipti, sem ófróðum spyrjanda er veitt úrlausn.
Mun og hafa kveðið meira að þessu fyrr á tímum en
nú. Örnefni, sem geyma kvenna- og karlanöfn, eru
einmitt þeirrar tegundar, að vekja og örva til spum-
inga. Og þannig hefur sagan um Sesselju lifað í sam-
bandi við örnefnin, — hellirinn og hamrarnir hvort-
tveggja kennt við Sesselju, og hún sjálf kennd við
hamrana og kölluð Hamra-Setta; hefur það ekki
skapazt algerlega að tilefnislausu eða út í bláinn,
heldur orðið fast í minni og máli Austfirðinga. Það
væri einber sleggjudómur að dæma það allt staðlausa
stafi, af því að „beinhörð“ rök skortir fyrir slíku. Hitt
er annað mál, að Sesselja hefur varla dvalið lang-
dvölum í hellinum, þó að jafnvel það verði ekki sann-
að. En nægilegt tilefni þessara atriða sögunnar var
fengið, hafi Sesselja átt sér þarna fylgsni í námunda
við ábýlisjörð sína og hafzt þar við stöku sinnum,
þegar mesta hættan vofði yfir henni t. d. á tímabilinu
frá því um vorið 1540 og til 30. júní 1544, að alþing-
isdómurinn dæmdi henni friðhelgi til bráðabirgða. —
J) Þetta viðurkenna ýmsir góðir fræðimenn nú á tímum,
sbr. ummæli í bókinni „Gerðir Landnámsbókar“, bls. 176, neðst.
(Rvík 1941).