Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1996, Blaðsíða 17

í Kollafjarðarnesi 1942. Björgvin Þórhallsson úr Eyjafirði, Hervör
Guðjónsdóttir og Bragi Asgeirsson listniálari.
heyrnarlausum og þroskaheftum
börnum blandað saman. Þótt okkur
væri skipt niður í bekki inni í skól-
anum, þá fannst mér niðurlægjandi að
vera í sama skóla.”
Löggjöf um heyrnleysingjaskóla
á íslandi frá árinu 1922 skipar í
raun heyrnarlausum börnum á
sama bekk og heyrandi vangefnum,
eins og eftirfarandi úrdráttur sýnir:
... “að taka megi til kennslu í skól-
anum málhölt og heyrnarsljó börn,
sem geta ekki notið kennslu í öðrum
skólum, blind og vitsljó börn, að svo
miklu leyti sem fjárveiting til þess
er fyrir hendi.”
Fordómar og fáfræði
yrr á öldum voru heyrnarlausir
álitnir þroskaheftir. Þá ríkti sá
skilningur að greind og hugsun væru
forsendur þess að menn gætu talað.
Þeir sem gátu ekki tjáð sig á töluðu
máli, gátu því ekki haft mikla greind.
-Voru fordómar ogfáfrœði
enn við lýði?
“Vissulega vantaði skilning og örl-
aði á fordómum. Nafnið á skólanum
sagði líka sitt. Málleysingjaskólinn!
Við erum ekki málleysingjar þótt við
tjáum okkur öðruvísi en heyrandi
fólk, notum annað tungumál. Aug-
ljóst er að heyrnarlaust fólk eru heil-
brigðir einstaklingar sem eiga rétt á
að lifa í eigin samfélagi,” segir
Hervör.
“Um aldabil hafa heyrnarlausir
þurft að berjast fyrir rétti sínum. Það
er enginn ávinningur fyrir okkur að
sitja í sama skóla og þroskaheftir.
Þessu var breytt, en því sárara að sjá
að ennþá er verið að blanda þessum
ólíku hópum saman. Þroskaheft börn
eru aftur komin inn á skólalóð hjá
heyrnarlausum bömum. Það er verið
að hverfa fimmtíu ár aftur í tímann.”
Mikill sársauki kemur fram í táknmáli
Hervarar og Ragnheiður á fullt í fangi
með að túlka reiði hennar. “Foreldrar
eiga að mótmæla þessu fáránlega
skipulagi. Þetta á ekki að eiga sér stað.
Það á að blanda þroskaheftum saman
við heyrandi börn, fremur en að
blanda þeim saman við heyrnarlausa
sem eiga fullt í fangi með sjálfs-
myndina.” Til að skýra málið segir
Hervör, að nú í haust hafi Öskju-
hlíðarskólann vantað húsnæði fyrir
félagsstarf sitt og þá hafi ráðamenn
talið upplagt að nota húsnæði á skóla-
lóð Vesturhlíðarskólans - skóla heym-
arlausra barna. “Sagan er að endur-
taka sig,” segir hún, “sparnaður eina
ferðina enn, ekki hugsað um viðkom-
andi einstaklinga og sálarheill þeiira.”
Talandi dæmi um ólíkar
kennsluaðferðir
ervör er með fyrstu nemendum
Málleysingjaskólans í Stakk-
holti. Hún er því talandi dæmi um
hinar margbreytilegu kennsluaðferðir
sem skólafólk var að þreifa sig áfram
með. Hún tjáir sig samtímis með tali
og táknum. Framkoma Hervarar ein-
kennist af krafti og röskleika, ekki
undarlegt að hún skyldi veljast í
stjómunarstörf innan Félags heyrn-
arlausra. Hervör hefur örugglega
alltaf komið þannig fyrir, að fólk á
erfitt með að trúa því að hún sé heyrn-
arlaus. Fyrstu viðbrögð skólastjórans
þegar hann tók við heyrnarlausu stúlk-
unni að vestan sýna þetta vel:
“Hún sagði alltaf við mömmu:
“ótrúlegt að dóttir þín sé heymarlaus.”
Kannski var það vegna þess, hvernig
ég kom fyrir,” segir Hervör brosandi.
Á þessum tíma var Margrét Rasmus
skólastjóri. Danir voru fyrstir þjóða
til að lögbinda kennslu heymarlausra.
Þar lærði Margrét og færði danskar
kennsluaðferðir með sér til íslands. Þá
var mikil áhersla lögð á “munn- og
handkerfið,” fingramál og táknmál.
Munn- og handkerfíð eru tákn sem
eru stuðningur við hljóð sem erfitt
er að greina af vörum. Brandur
Jónsson kemur til sögunnar, þegar
Hervör er níu ára og er hennar aðal-
kennari. Hann lærði í Þýskalandi og
Danmörku, lagði m.a. áherslu á talmál
til að æfa hljóðin og var með þrjá
nemendur í hverjum tíma. Fingra-
niálið túlkar í raun bókstafina,
hvert einasta orð er stafað. Tákn-
málið er fullgilt tungumál, hvert
tákn stendur fyrir orð.
Alltaf var verið að breyta kennslu-
aðferðum og þróa nýjar, á með-
an Hervör var í skólanum. Brandur
fór í ársnám til Bandaríkjanna og flutti
nýja strauma heim með sér. Meðal
annars vildi hann að þroskaheftir fæm
úr skólanum. Margrét var ekki á sama
ntáli. Til að geta sýnt fram á fækkun
í skólanum, lét hún ferma stóran hóp
nemanda sem þar með voru búnir að
ljúka skólagöngu. Sjónarmið Brands
urðu ofan á, þroskaheftir fóru úr skól-
anum. Margrét Rasmus hætti fyrir
aldurssakir og Brandur varð skóla-
stjóri. Hervör var ekki í hópi þeirra
nemanda sem svo skyndilega voru
teknir í tölu fullorðinna. Foreldrar
hennar vildu að hún lyki unglinga-
prófi og hún sat í skólanum fram til
sextán ára aldurs. Eftir Bandaríkja-
dvölina lagði Brandur miklu meiri
áherslu á talmálið. Á vissu tímabili var
táknmálið bannað á Norðurlöndum.
“Við þurftum að pukrast með okkar
eiginlega tungumál, en Brandur var
maður síns tíma,” segir Hervör, vill
ekki gagnrýna Brand sem hún segir
að hafi reynst sér mjög vel.
“Foreldrar Brands bjuggu á Kolla-
fjarðamesi og hann tók okkur oft heim
til sín í talæfingar. Hann bauð þremur
nemendum til sumardvalar og
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
17