Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1996, Side 26

Sólveig Helga Jónasdóttir, myndmenntakennari:
Fréttir af
Fyrrverandi félagsmálaráðherra
Rannveig Guðmundsdóttir
skipaði 16. mars 1995 nefnd
sem falið var að semja tillögur um
hvernig megi treysta rétt heyrnar-
lausra, heyrnarskertra og daufblindra
til túlkunar. í nefndinni sátu eftirtaldir
aðilar:
Anna Jóna Lárusdóttir, fulltrúi Félags
heyrnarlausra,
Jóhanna S. Einarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Heyrnarhjálpar,
Olafur Darri Andrason, deildarstjóri
í menntamálaráðuneytinu,
Ragnheiður Haraldsdóttir, deildar-
stjóri í heilbrigðisráðuneytinu,
Valgerður Stefánsdóttir, forstöðu-
maður Samskiptamiðstöðvar
heyrnarlausra og heyrnarskertra,
ritari nefndarinnar var Margrét
Margeirsdóttir deildarstjóri í fé-
lagsmálaráðuneytinu og formaður
nefndarinnar var Sólveig Helga
Jónasdóttir kennari við Vesturhlíðar-
skóla (sem er skóli fyrir heyrnarlaus
og heyrnarskert börn.)
Nefndin lauk formlega störfum í
apríl síðastliðnum með nefndaráliti
sem skilað var til núverandi félags-
málaráðherra Páls Péturssonar. Þessi
samantekt byggir aðallega á því
nefndaráliti og þeim niðurstöðum sem
nefndin varð sammála um. Hlutverk
nefndarinnar var að skoða stöðu túlka-
þjónustunnar eins og hún er og gera
tillögur til úrbóta og framtíðar-
skipunar þessara mála. Nefndin lagði
áherslu á að túlkun fyrir þessa hópa
snýst um rétt þeirra til óskerts að-
gangs að íslensku samfélagi til jafns
við aðra þegna og því sé nauðsyn-
legt að hafa í huga það langtíma-
markmið að táknmál verði viður-
kennt sem móðurmál heyrnar-
lausra. Tillögur nefndarinnar miða
við núverandi ástand varðandi túlkun
og mögulegar úrbætur á því sviði.
Þjónusta við heyrnarlausa,
heyrnarskerta, daufhlinda
Heyrnarlausir, heyrnarskertir og
daufblindir hafa átt í erfiðleikum með
að njóta almennrar þjónustu. Opinber-
ar stofnanir hafa litið svo á að það væri
störfum túlkanefndar
Sólveig Helga
Jónasdótir.
ekki í þeirra verkahring að sjá fyrir
túlkun og ekki hefur heldur verið
brugðist við þessari þörf með heild-
arlagasetningu varðandi túlkun. Rétt-
ur heyrnarlausra, heyrnarskertra og
dautblindra til túlkunar er ekki nægj-
anlega tryggður þar sem hvergi er
beinlínis sagt hverjum er skylt að
greiða túlkunina. Þetta á við um sam-
skipti við ýmsa opinbera aðila eins og
til dæmis heimilislækna, heilsugæslu-
stöðvar, göngudeildir sjúkrahúsa,
skóla (til dæmis vegna foreldrafunda)
eða samskipta við hagstofu, fræðslu-
skrifstofur eða aðrar opinberar stofn-
anir ríkis- og sveitarfélaga. Það er þó
óumdeilanlega andi laga um málefni
fatlaðra að þessi réttur sé tryggður
samanber 7. gr. en þar stendur meðal
annars “Fatlaðir skulu eiga rétt á allri
almennri þjónustu ríkis og sveitar-
félaga. ”
En skortur á skýrum lagabók-
staf í þessum efnum virðist standa
í vegi fyrir því að túlkun sé veitt.
Stjórnendur stofnana halda að sér
höndum og notendur þjónustunnar
veigra sér við að krefjast hennar. Þetta
ástand gerir það að verkum að mjög
erfitt er að meta hver raunveruleg þörf
fyrir túlkun er.
Atvinnuleysi hefur verið mikið í
röðum heyrnarlausra, heyrnar-
skertra og daufblindra á síðastliðnum
árum og má rekja stóran hluta þess til
erfiðleika við samskipti á vinnustað.
I sumum tilvikum hafa heyrnarlausir
ekki getað notfært sér tilboð um nám-
skeið í tengslum við vinnu vegna þess
að hvergi var gert ráð fyrir kostnaði
vegna túlkaþjónustunnar. Þeir eru því
ekki samkeppnisfærir á félagslíf og
menningu þegar þjónustu túlka nýtur
ekki við. Það er því augljóst að setja
verður lög til þess að tryggja heyrn-
arlausum, heyrnarskertum og dauf-
blindum rétt til túlkunar. Slík lög
verða að kveða skýrt á um hverjir
skuli stýra þjónustunni í hverju tilviki.
Árið 1994 lét Svæðisskrifstofa
Reykjavíkur gera skýrslu um túlka-
þjónustu. sá sem hana gerði komst að
þeirri niðurstöðu að eðlilegast sé að
kostnaður vegna túlkaþjónustu verði
greiddur úr ríkissjóði. Menntamála-
ráðuneytið beri greiðsluábyrgð vegna
túlkunar í skólakerfinu og félagsmála-
ráðuneytið vegna annarrar almennr-
ar túlkunar. Þá er einnig nefnt að það
megi hugsa sér að sveitarfélög taki á
sig kostnað vegna almennrar túlkunar.
Árið 1995 veitti fyrrv. félagsmála-
ráðherra tveimur milljónum króna til
almennrar túlkunar vegna viðskipta
við opinbera aðila og vegna annarra
tilvika og ástæðna er varða hagsmuni
heyrnarlausra, heyrnarskertra og
daufblindra verulega. Borgarráð
Reykjavíkur veitti 300 þúsund krónur
fyrir árið 1995 og aftur árið 1996 til
túlkunar undir liðnum styrkur til
félags- og heilbrigðismála. Bæjarráð
Kópavogs hefur á sama hátt veitt 50
þúsund krónum til túlkunar fyrir árið
1995. Þá veitti núverandi félagsmála-
ráðherra, Páll Pétursson, einnig tveim-
ur milljónum til almennrar túlkunar
fyrir árið 1996.
Túlkaþjónustan - opinber
þjónusta
Nefndin lítur svo á að til þess að
heyrnarlausir, heyrnarskertir og dauf-
blindir geti notið allrar almennrar lög-
bundinnar þjónustu og aðgengis að
íslensku samfélagi verði opinberir
aðilar sem bera ábyrgð á þjónustu við
einstaklinga að líta svo á að túlkaþjón-
ustan sé hluti af þeirri þjónustu og
sömuleiðis ábyrgðin á því að tryggja
þann rétt og kostnað við túlkunina. Á
undanförnum árum hefur í sumum
opinberum stofnunum verið fallist á
að hluti af þeirri þjónustu sé að útvega
26