Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.1998, Blaðsíða 4

svæði þar sem mörkin eru óskýr á milli
málaflokka heilbrigðis- og félagsmála.
Hvenær er t.d. maður sem er geðfatl-
aður, fatlaður eða sjúkur þegar kemur
að skilningi laga á réttindum hans?
Hvers vegna hættir einstaklingur að
vera fatlaður samkvæmt skilningi laga
þegar hann verður 67 ára? A þessu þarf
augljóslega að taka. Þeir einstaklingar
sem eru á þessu gráa svæði verða oft
fórnarlömb baráttu þjónustuaðila um
að vísa ábyrgðinni á aðra til að halda
sjóífjárhagsrammasínum. Gottdæmi
um þetta er þegar Barna- og unglinga-
geðdeild Landspítalans skilgreindi sig
frá þjónustunni við einhverf börn, áður
en tryggt var að eitthvað annað sam-
bærilegt kæmi í staðinn.
Steinhissa skólakerfi
Það er með öllu óviðunandi hve það
kemur menntamálaráðuneyti og skóla-
yfirvöldum alltaf í opna skjöldu þegar
fatlaðir einstaklingar komast á skóla-
skyldualdurogknýjaþardyra. Ogenn-
þá undarlegra er, hve það vefst fyrir því
menntaða yfirvaldi að bregðast við
þegar þessir sömu einstaklingar hyggja
á nám í framhaldsskóla. Eftir mikla
eftirgangsmuni foreldra leysast málin
oftast seint og um síðir - þó ekki alltaf.
Sumarúrræði fyrir fatlað skólafólk
einkennast af skyndiplástralausnum,
sem koma ekki í veg fyrir að margir
foreldrar þurfa að hætta að vinna yfir
sumartímann. A öllu þessu og mörgu
fleiru þarf að taka við yfirfærsluna, og
sumu ætti að vera hægt að snúa strax
til betri vegar þegar Alþingi breytir
lögunum næst, eins og fyrr var getið.
Réttindagæslan
Ljóst er að samfara yfirfærslunni
þarf að stórefla réttindagæsluna, til að
gæta nýrra grárra svæða og fylgja eftir
nýjum og gömlum réttindamálum. Ég
tel að réttindagæslan þurfi að eiga sér
stað á tvennu “plani”. Annars vegar á
sviði stjórnsýslunnar; hafa eftirlit með
að þjónustuúrræði séu í samræmi við
gildandi lög, fylgja eftir að þjónustan
sé samfelld frá einu aldursskeiði til
annars, beita sér fyrir nýjum úrræðum
og stefnumótun - og sjá almennt til þess
að embættismenn, undir hvaða stjórn-
sýslustigi sem þeir kunna að heyra, séu
á tánum í vinnunni sinni.
Síðan er það réttindagæsla sem lýtur
að hinu daglega lífi. Þangað gæti fólk
með fötlun eða aðstandendur þeirra
snúið sér ef þeim finnst á rétt sinn
hallað af þeim aðila sem veitir til-
tekna þjónustu. Þetta yrði hliðstætt
núverandi hlutverki trúnaðarmanns
fatlaðra, en næði til allra þjónustu-
þátta við fólk með fötlun.
Lokaorð
Það er tímabært að fara að huga
að því hvernig réttindagæslunni
verður best fyrir komið: Sérstakt
embætti Umboðsmanns fatlaðra,
hlutverk hagsmunasamtaka, skil-
virkt samspil við embætti á borð við
Umboðsmann Alþingis og Um-
boðsmann barna. Á réttindagæslan að
heyra undir Alþingi, forsætisráðuneyti
eða félagsmálaráðuneyti? Þetta og
ótalmargt fleira er meðal þess sem ber
á góma þegar þessi mál em rædd í hópi
þeirra sem bera fyrir brjósti réttindi
fólks með fötlun. Ég tel málið á því
stigi að tímabært sé að hagsmuna-
samtök fatlaðra fari að ræða þetta mál
með markvissum hætti, komist að
sameiginlegri niðurstöðu og fylgi
henni eftir í þeirri miklu vinnu sem
framundan er í tengslum við yfirfærsl-
una.
Halldór Gunnarsson
Verðug athygli
á vasapeningum vakin
Arla þessa árs spurðist Ásta R. Jóhannesdóttir alþm. fyrir um það
hjá heilbrigðis-og tryggingaráðherra hversu margir hefðu á
undanförnum árum nýtt sér rétt sinn til vasapeninga svokallaðra þegar
fólk sem inni á stofnunum eða heimilum vistast dveldist heima um helgar,
á hátíðum, í sumarleyfum eða af öðrum ástæðum. I
ljós kom að allnokkrir nýta þennan rétt og það fer
talsvert vaxandi, en jafnframt var í efa dregið að næg
kynning færi fram á þessum möguleika. Full ástæða
er til að minna hér á, því um það er talsvert mikið að
fólk fari þannig til síns heima, einkum þó um helgar,
og einmitt til að mæta ákveðnum aukakostnaði við
slíka heimadvöl var þessum greiðslum komið á.
Undirritaður kom nokkuð nálægt þessu máli á
sínum tíma f.h. Öryrkjabandalagsins, en forgöngu
hér um hafði að öðru leyti kona ein, móðir geðfatlaðs
drengs, sem sjálf var öryrki, en hafði lagt á sig
ómælda fyrirhöfn og fjármuni til að hafa drenginn sinn þó það heima
sem unnt var. Það var vel og drengilega við brugðist í ráðuneytinu þá
hjá þeim Guðmundi Bjamasyni þáv. ráðherra tryggingamála og aðstoð-
armanni hans, Finni Ingólfsyni og þessari skipan komið á sem verulega
munar um.
Um þetta em skýr ákvæði sem fólk er hvatt til að kynna sér sem best
sem er í þessum sporum, tekur sína til sín um helgar, hátíðar eða í
sumarleyfum og elur önn fyrir þeim þannig.
Þess er rétturinn og hann er sjálfsagt að nýta, því hann kemur nokkuð
vel til móts við þann aukakostnað sem óneitanlega fylgir slíku.
Hér var þessi skipan kynnt á sínum tíma og full ástæða til endur-
kynningar nú að gefnu þessu góða tilefni.
Minnir enn og aftur á hve ötul framganga í réttlætismálum getur
borið gifturíkan árangur sem margir mega njóta. Ég vildi gjarnan sjá
fleiri svo röska og réttsýna liðsmenn eins og umrædd móðir reyndist í
þessu tilviki, en ástæða einnig til að minna á hversu góð viðbrögð
ráðamanna geta miklu skipt s.s. þeir Guðmundur og Finnur voru lýsandi
dæmi um á þeirri tíð.
H.S.
4