Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.1998, Qupperneq 28

sínum. Þessi leið, að tekjutengja
bætur, sem er í raun útfærsla á nei-
kvæðum tekjuskatti, er þess vegna
ekki betri leið fyrir þá sem standa
höllum fæti fjárhagslega. Betra er að
af tekjum séu teknir skattar sem fjár-
magna tryggingakerfi sem síðan allir
njóta. Við vitum af sögulegri reynslu
að þjónusta við “fátæka” hefur til-
hneigingu til að verða fátækleg.
Er það þannig að öflugt velferð-
arkerfi valdi efnahagslegri hnignun
þjóðríkja? Skoðum þetta nánar. Fjöl-
margir aðrir þættir koma hér við sögu.
Þjóðir þar sem stór hluti fólks fékkst
við akuryrkju var í þeirri stöðu að
þjóðartekjur jukust gríðarlega í lok
síðari heimsstyrjaldar samhliða því að
fólksfjöldi minnkaði í sveitunum og
iðnvæðingaruppbygging var mjög
hröð. í Bretlandi og Bandaríkjunum
þar sem hlutfallslega litlu er varið í
opinber tryggingakerfi hefur hagvöxt-
ur verið hægur, en í Belgíu, Dan-
mörku og Hollandi þar sem miklu er
varið til velferðarkerfis þar hefur hag-
vöxtur verið mikill.
Gagnrýnendur tryggingakerfis
einskorðast ekki aðeins við þá
sem hafa áhyggjur af efnahagslegum
áhrifum þess og áhrifum á persónulegt
valfrelsi fólks, og hvernig það stuðlar
að tryggingavernd sinni. Heldur er hér
einnig um að ræða þá sem benda á
hve kerfið nær illa markmiðum sínum
og hve tekjujöfnunaráhrif þess séu
léleg. Lagt er til að tryggingabætur
sem fjármagnaðar eru með skattlagn-
ingu tryggi öllum lágmarkstekjur sem
tryggi lágmarks lífsgæði. Ekki komi
til skerðingar þó um launaða vinnu sé
að ræða. Ef þessari hugmynd er fylgt
þá hlýtur hún að þýða að allir fá þenn-
an lágmarkslífeyri. Hvernig þetta er
fjármagnað er hinsvegar erfiðara að
koma heim og saman.
Ein hlið á þessu er sú að þrátt fyrir
að bótakerfi er til staðar í iðnvæddum
samfélögum hefur ekki tekist að leysa
vanda fátæktar. En það var vissulega
ekki heldur ætlunin. Við gleymum því
oft að tilgangurinn er sá að flytja
fjármuni frá heilbrigðum til sjúkra. frá
ungum til gamalla, frá þeim sem hafa
atvinnu til þeirra sem eru án hennar.
Þetta er vissulega jöfnunarkerfi, en
ekkert endilega frá ríkum til fátækra.
Þó sjúkir og atvinnulausir hafi lægri
tekjur og fái bætur, er hið almenna
eftirlaunakerfi stærri hluti bótakerf-
isins. Fjölmargar ástæður má nefna til
útskýringar á fátækt í iðnvæddum
ríkjum heims þrátt fyrir velferðar-
kerfið. Þessar ástæður og umfang
þeirra eru mismunandi frá einu ríki til
annars. Ein ástæðan er sú að skil-
greind fátæktarmörk eru hærri en þau
lífskjör sem tryggingabótakerfið
veitir. Það má líta svo á að lágmarks-
laun launataxta séu þessi mörk. Sam-
kvæmt þessu eru allir íslendingar sem
fá örorkubætur tryggingakerfisins
undir fátæktarmörkum. Önnur ástæða
er að þeir sem rétt ættu á bótum bera
sig ekki eftir þeim. Þriðja ástæðan er
að ákveðnir hópar samfélagsins í
sumum ríkjum eiga ekki rétt á félags-
legum bótum svo sem þeir sem búa
við langtíma atvinnuleysi. Fjórða
ástæðan er sú að tekjutengdar bætur
tryggja ekki þetta lágmark. Síðan er
staðreyndin sú að fátækt ríkir iðulega
í fjölskyldum með einni fyrirvinnu,
einkum hjá einstæðum mæðrum án
starfsmenntunar þar sem fjölskyldu-
bætur eru undir þeim mörkum að
framfleyta börnum.
í þróunarríkjum heims er staðan
nokkuð önnur. Lífsskilyrði eru ein-
faldlega með þeim hætti að til verður
fjöldi sjúkra og fatlaðra dag hvern.
Hér er þörf efnahagslegra umbóta sem
ekki er von á nema gjörbreyting sam-
félagshátta eigi sér stað. Forsenda
þeirra breytinga er aukin menntun
ekki sfst kvenna.
, Mannréttindayfirlýsingar
mannréttindayfirlýsingu Sam-
einuðu þjóðanna er sagt að það séu
mannréttindi að njóta líkamlegrar,
andlegrar og félagslegrar heilbrigði.
Það er skylda ríkisvalds að vinna að
þessum markmiðum. Félagslegi þátt-
uri nn sem hér er nefndur merkir með-
al annars þátttaka í samfélaginu. I
þessari sömu yfirlýsingu er sagt að
hinn mikli mismunur milli þróaðra
ríkja og þróunarríkja og innan ríkja
sé pólitískt, félagslega og efnahags-
lega óviðunandi og sé þess vegna
sameiginlegt viðfangsefni allra ríkja.
í febrúar 1998
Olafur Hjörtur Sigurjónsson
SAMRAÐSFUNDUR
Hinn 20. feb.sl. héldu Landssamtökin Þroskahjálp og Öryrkjabandalag
íslands samráðsfund um flutning málefna fatlaðra frá ríki til
sveitarfélaga. Fundurinn var haldinn í fundarsal Þroskahjálpar að
Suðurlandsbraut 22 og hann sóttu allnokkuð á þriðja tug fundarmanna,
fulltrúar samtakanna í landshlutanefndum, stjórn Þroskahjálpar og
framkvæmdastjórn Öryrkjabandalagsins ásamt starfsfólki samtakanna.
Megintilgangur fundarins var að kanna stöðu mála í hinum einstöku
kjördæmum, en eins og kunnugt er þá hefur flutningi málaflokksins nú verið
frestað, en ekki enn tilgreint til hvaða tíma.
Samvinnunefnd samtakanna hefur hins vegar eindregið lagt til við ráðherra
félagsmála að fresturinn gildi aðeins um eitt ár - þ.e. til 1. jan. 2000.
Fundarstjórar voru: Asgerður Ingimarsdóttir og Friðrik Sigurðsson,
framkvæmdastjórar samtakanna. Formaður Öryrkjabandalagsins, Haukur
Þórðarson setti fundinn. Frá laganefnd ráðuneytis talaði Helgi Seljan, frá
úttektarhópi Hafliði Hjartarson og síðan voru umræður og fyrirspurnir til
þeirra beggja.
Þá töluðu fulltrúar landshluta: Halldór Gunnarsson frá Reykjavík, Jóhann
Arnfinnsson frá Reykjanesi, Lilja Guðmundsdóttir frá Norðurlandi
eystra, Sigurður Magnússon frá Austurlandi, Kristján ísfeld frá Norðurlandi
vestra og Ingólfur Hafsteinsson frá Vesturlandi. Flutt voru skilaboð frá
Vestfjörðum og Suðurlandi um stöðu mála þar.
I Ijós kom að mál eru mjög mislangt á veg komin, allt frá nokkru starfi
yfir í ördeyðu enn. Uttektarhópur á að skila í mars en laganefnd á enn afar
langt í land. Umræður urðu nokkrar og fólk bar saman bækur sínar.
Guðmundur Ragnarsson, formaður Þroskahjálpar átti svo lokaorðin. Mál
manna var að vel hefði til tekist og full ástæða fyrir bæði samtökin að halda
vel vöku sinni varðandi þessi vandasömu og viðkvæmu mál sem yfirfærslan
óneitanlega hlýtur að verða á svo margan veg. H.S.
28