Ljósmæðrablaðið - des. 2020, Blaðsíða 24

24
urlöndum (MacDorman og Declercq, 2019; Monk,
Tracy, Foureur og Barclay, 2013).
Í byrjun 20. aldar fæddust nær öll börn á Íslandi
í heimahúsum en þegar leið á öldina færðust
fæðingar smám saman inn á sjúkrahús og að hluta
til inn á fæðingarheimili. Landspítalinn var reistur
árið 1930, fæðingardeild var stofnuð við hann
sama ár og fyrsta barnið fæddist á deildinni í jan-
úar 1931. Fæðingum á Landspítala fjölgaði jafnt og
þétt og heimafæðingum fækkaði. Um svipað leyti
hófu nokkur einkarekin fæðingarheimili rekstur á
víð og dreif um höfuðborgarsvæðið, það síðasta
starfaði til 1974. Vegna þrengsla á fæðingardeild
Landspítala komust færri konur þar að en vildu og
var því Fæðingarheimili Reykjavíkur stofnað árið
1960 (Helga Þórarinsdóttir, 1984). Árið 1995 var því
svo lokað, þá eina fæðingarheimilið sem var rekið
á Íslandi (Guðrún Björg Sigurbjörnsdóttir, 2000). Þá
stóð eftir val kvenna um sjúkrahúsfæðingar víða um
land eða heimafæðingar en árið 1995 var hlutfall
heimafæðinga komið niður í 0,2% (Landlæknisemb-
ættið, 2018). Sú þróun hefur lítillega snúið til baka
síðustu árin: árið 2017 var hlutfall heimafæðinga
komið upp í 2,0% (Eva Jónasdóttir og Védís Helga
Eiríksdóttir, 2019; Landlæknisembættið, 2018). Árið
2017 var ljósmæðrastýrð eining opnuð á ný í Reykja-
vík, Fæðingarstofa Bjarkarinnar í Síðumúla (Anna
Sigríður Einarsdóttir, 2017). Árið 2018 var fyrsta heila
starfsár Fæðingarstofu Bjarkarinnar eftir opnun
hennar. Það ár fæddust þar 50 börn (Arney Þórarins-
dóttir, munnleg heimild, 5. mars 2019).
Umræðan um öryggi er nátengd umræðunni um
fæðingarstaði. Sjúkrahúsfæðingar hafa gjarnan ver-
ið tengdar við öryggi og spurningarmerki hafa verið
sett við fæðingar utan þeirra (Coxon, Sandall og
Fulop, 2014). Þegar fæðingar fluttust inn á sjúkra-
húsin voru allar konur og allar fæðingar settar undir
sama hatt. Vissulega var aukin sérfræðiþekking og
tækni til góða fyrir veikar mæður og börn. En ekki
var endilega þörf á henni fyrir heilbrigðar konur í
eðlilegri meðgöngu. Nú þegar heilbrigðar konur
í eðlilegri meðgöngu hafa í auknum mæli valið að
fæða utan sjúkrahúsa hefur það kallað á samanburð
á útkomu fæðinga á mismunandi fæðingarstöðum.
Síðustu árin hafa slíkar rannsóknir verið gerðar víða
um heim en tilgangur þeirra er ekki síst að styðja við
upplýst val kvenna á fæðingarstað.
Tilgangur þessarar kerfisbundnu, fræðilegu sam-
antektar er að gera upplýsingar um nýjustu rann-
sóknir á útkomu fæðinga á ólíkum fæðingarstöðum
aðgengilegar bæði fyrir ljósmæður og fæðandi
konur. Markmiðið er að bera saman útkomu kvenna
og barna og inngrip í fæðingar hjá heilbrigðum
konum í eðlilegri meðgöngu, sem ætla annars
vegar að fæða á ljósmæðrastýrðum einingum innan
eða utan sjúkrahúsa, og hins vegar á fæðingardeild-
um sjúkrahúsa. Rannsóknarspurningin var:
Hver er útkoma fæðinga á ljósmæðrastýrðum
einingum innan og utan sjúkrahúsa í samanburði við
útkomu fæðinga á þverfræðilegum fæðingardeild-
um sjúkrahúsa hjá heilbrigðum konum í eðlilegri
meðgöngu?
Fræðilegur bakgrunnur
Ljósmæðrastýrðar einingar
Í víðum skilningi eru ljósmæðrastýrðar einingar
fæðingarstaðir. Um getur verið að ræða allt frá heim-
ilislegu herbergi inni á fæðingardeild sjúkrahúss upp
í að vera sjálfstæð, ljósmæðrastýrð eining, rekin af
ljósmæðrum, óháð fæðingardeild sjúkrahúss. Þar á
milli eru einingar sem reknar eru í návígi (alongside)
og í samvinnu við fæðingardeildir sjúkrahúss. Ljós-
mæðrastýrðar einingar sinna heilbrigðum konum
í eðlilegri meðgöngu og bera ljósmæður ábyrgð á
umönnun þeirra (Alliman og Phillippi, 2016; Rocca-
-Ihenacho, Batinelli, Thaels, Rayment og McCourt,
2018; Stapleton, 2017).
Ljósmæðrastýrðar einingar starfa gjarnan eft-
ir þeirri hugmyndafræði ljósmæðra að fæðing sé
lífeðlisfræðilegt ferli og reynt er að forðast inngrip
eftir bestu getu. Ekki er hægt að fá mænurótardeyf-
ingu eða sterk verkjalyf, en aðrar verkjameðferð-
ir eru í boði eftir aðstæðum, svo sem nálastungur,
bað, slökun, bakstrar og fleira. Einnig er lögð áhersla
á að konan geti verið á hreyfingu (Walsh, 2008).
Ljósmæður á ljósmæðrastýrðum einingum stefna
að því að konur upplifi eðlilega fæðingu, eigi já-
kvæða fæðingarreynslu og fái samfelldan stuðning
í fæðingunni (Rocca-Ihenacho o.fl., 2018).
Samfelldur stuðningur í fæðingu þýðir að konur
eru með einhvern hjá sér alla fæðinguna. Stuðn-
ingurinn getur t.d. verið í formi samfelldrar nærveru,
bjargráða, hvatningar og upplýsingagjafar. Slíkan