Ljósmæðrablaðið - des. 2020, Síða 36

36
Kerstin Uvnäs Moberg
„Áhrif oxýtósíns á nýbakaða móður er eitt af
undraverkum náttúrunnar“
Kerstin er fædd í Lundi í Svíþjóð árið 1944. Hún lærði
læknisfræði og lauk síðar doktorsprófi í lyfjafræði. Í upp-
hafi starfaði Kerstin sem læknir en þegar börnin voru orðin
tvö urðu árekstrar á milli starfs og fjölskyldulífs. Þar sem
þau hjónin voru bæði læknar í vaktavinnu ákvað Kerstin að
söðla um og snúa sér að vísindastörfum. Hún átti seinna
eftir að rekast á fleiri veggi sem kona og móðir, til dæmis
þegar styrkur sem hún hafði fengið til sérnáms í Bandaríkj-
unum var afturkallaður eftir að í ljós kom að hún væri móðir
og þar að auki með lítil börn.
En þó að barneignir hafi lokað einum dyrum fyrir þessari
merkilegu vísindakonu opnuðu þær aðrar. Kerstin hefur
lýst því að við það að verða móðir, ganga með fjögur börn,
fæða þau og vera með þau á brjósti hafi vaknað innra með
henni spurningar um þau lífeðlislegu öfl sem lægju að
baki þeim miklu breytingum sem hún upplifði á eigin líð-
an, hegðun og hugsun. Hún var sannfærð um að þar kæmi
við sögu einhvers konar meðfætt líffræðilegt kerfi sem
styddi við nýbakaðar mæður (og foreldra) og hjálpaði þeim
að takast á við þetta nýja hlutverk. Oxýtósín átti eftir að
verða lykilþáttur í rannsóknum hennar en á þessum tíma
var lítið vitað um hormónið annað en áhrif þess á samdrátt
í legi og að það kæmi við sögu í mjólkurframleiðslu móður.
Kerstin átti eftir að umbylta þeirri þekkingu á næstu áratug-
um og er enn að.
Kerstin hefur gert margar tímamóta rannsóknir á sínum
ferli, oft í samvinnu við ljósmæður, fæðingar - og barna-
lækna. Rannsóknir hennar hafa fyrst og fremst snúið að
margslungnu hlutverki oxýtósíns á lífeðlisfræði kvenna,
fæðingar, brjóstagjöf, tíðarhvörf og tengslamyndun en
einnig að almennum áhrifum þess á vellíðan, umhyggju
og traust. Rannsóknir hennar hafa aukið þekkingu á horm-
óninu og áhrifum umhverfisþátta á virkni þess til muna
og þannig verið mikilvægt mótvægi við vaxandi tækni-
og sjúkdómsvæðingu í barneignarþjónustu síðustu ára-
tugi. Þær hafa rennt stoðum undir mikilvægi ótruflaðrar
fæðingar, húð við húð snertingar milli móður og barns
og ró, næðis og trausts á fæðingarstað. Að sögn Kerstinar
hefur skilningur okkar á oxýtósíni breyst síðstu áratugi frá
því að vera einungis mjólkur- og samdráttarhormón yfir í
vera líka móðurhormón, ástarhormón og hormón heilsu og
vellíðunar. Kerstin og samstarfsmenn hennar hafa sett fram
þá kenningu, byggða á rannsóknum sínum, að oxýtósín
hafi ekki bara áhrif á þeirri stundu sem það er losað heldur
geti endurtekin losun þess haft langvarandi og mótandi
áhrif á taugakerfi okkar og hugsun.
Í upphafi níunda áratugarins var Kerstin gagnrýnd fyrir
að vera of upptekin af líffræðilegum mun kynjanna sem
væri hamlandi fyrir konur – hún var uppnefnd líffræðilegur
femínisti eða „legfemínisti“ sem vildi binda konur á klafa
líffræðinnar. Sjálf segir hún að tilgangur eigin rannsókna
hafi hins vegar verið að sýna fram á að þær sterku tilfinn-
ingar sem koma fram þegar kona fær barn sitt í fangið og
verður móðir sé meðfætt undraverk náttúrunnar og hafi
tilgang í stærra samhengi. Ásamt vísindastörfum hefur
Kerstin skrifað fjölda bóka sem gefnar hafa verið út um
allan heim. Segja má að verk hennar hafi gegnt mikilvægu
hlutverki í því að byggja sterkan vísindalegan grunn undir
þá aldagömlu reynsluþekkingu sem hugmyndafræði ljós-
mæðra byggir á.
Portrett:
Ragnhildur Jóhannsdóttir