Ljósmæðrablaðið - dec 2020, Qupperneq 50

50
od o.fl., 2018; Spiby o.fl., 2018; Tyssen 2018; Chohen,
Leykin, Golan-Hadari og Lahad, 2017; Sheen, Spiby
og Slade, 2015; Fiabane o.fl., 2013; Rice og Warland,
2013). Ljósmæður með stuttan starfsaldur eru þar í
sérstakri áhættu (Kool, Feijen-de Jong, Schellevis og
Jaarsma, 2019). Nýleg rannsókn frá Bretlandi sýnir að
ljósmæður upplifa mikið andlegt álag við vinnu sína,
sérstaklega yngri ljósmæður með minna en 10 ára
starfsaldur, sem vinna á mörgum vinnustöðum (Hunt-
er, Fenwick, Sidebotham og Henley, 2019).
Viðbrögð einstaklinga við alvarlegum atvikum
geta verið á ýmsa vegu en þegar einstaklingur yf-
irgefur stéttina í kjölfar slíks atviks getur það verið
allt frá því að vera ein leið til lausnar og yfir í algjört
niðurbrot. Samkvæmt yfirlitsgrein Hoffmans (2018)
kemur hræðsla við að trúnaður sé ekki virtur og
hræðsla við fordóma helst í veg fyrir að fólk leiti
sér aðstoðar við að vinna úr erfiðum hlutum sem
það upplifir í starfi. Góður stuðningur getur aftur á
móti skipt sköpum í að bæta útkomu starfsmanns
sem upplifir slíkt (Coughlan o.fl., 2017). Auk þess
sem áhrif alvarlegra atvika á starfsfólk hafa til-
hneigingu til að vera meiri ef um er að ræða að
skjólstæðingarnir séu ungt, hraust fólk og ef um
fleiri en eitt líf er að ræða (Spiby o.fl., 2018; Coug-
hlan o.fl., 2017).
Í yfirlitsgrein Coughlan, Powel og Higgins
(2017) um afleiðingar alvarlegra atvika í fæðing-
um kemur fram að ljósmæður tala oft ekki um
vanlíðan sína, geta fengið á tilfinninguna að þær
beri ábyrgð á óvæntri útkomu og upplifi að hafa
brugðist skjólstæðingi sínum. Afleiðingarnar
geta til dæmis verið tilfinningalegt álag, hræðsla,
sektarkennd, skömm, þunglyndi, svefnvandamál,
endurtekin minningabrot frá atburðinum auk
þess sem viðkomandi getur orðið var við ýmis
líkamleg einkenni (Hoffman, 2018; Sigfríður Inga
Karlsdóttir, Elín Díanna Gunnarsdóttir, Elísa Dröfn
Tryggvadóttir og Eydís Hentze Pétursdóttir, 2018;
Coughlan o.fl., 2017; Slade, Sheen, Collinge,
Butters og Spiby, 2018). Opinber umfjöllun, rann-
sóknarferli og niðurstöður rannsókna á alvarlegu
tilviki getur einnig aukið höggið á starfsmanninn
gríðarlega.
Ljósmæður á Íslandi eru samheldin stétt sem á
sér langa sögu og þeim þykir mikilvægt að hafa
hver aðra sér til stuðnings (Ólafsdóttir, 2006). Ein
íslensk rannsókn hefur verið framkvæmd þar sem
skoðuð er upplifun ljósmæðra af alvarlegum at-
vikum í starfi og þar kom fram að áhrif alvarlegra
atvika á ljósmæður geta verið veruleg, alvarleg
og varað til langs tíma. Alls tóku 15 ljósmæður
þátt í rannsókninni en niðurstöður hennar sýna
að á meðan á atvikinu stendur eru þær einbeittar
og ekkert kemst að í huga þeirra nema að sinna
konunum og barninu eins vel og hægt er. En
þegar hættan var liðin hjá upplifðu þær margs
konar áhrif á andlega og líkamlega líðan. Meðal
annars nefndu þær; kvíða, svefnleysi, þróttleysi,
að endurupplifa atvikin, erfiðleika við að fara aftur
til vinnu og að atvikin hefðu haft langvarandi áhrif
á líðan þeirra, bæði í starfi og á þeirra persónu-
lega líf (Sigfríður Inga Karlsdóttir o.fl., 2018).
Í þessari rannsókn er sjónum beint að ljós-
mæðrum sem hafa hætt störfum við fæðingar
eftir alvarleg atvik í íslenskum veruleika. Mikil-
vægt er að fá innsýn í þá reynslu meðal annars í
því augnamiði að hægt verði að styðja betur við
þær ljósmæður sem upplifa alvarleg atvik í starfi.
Aðferðafræði
Rannsóknarsnið
Rannsóknarsniðið sem notast var við er eigind-
legt og stuðst var við aðferð Vancouver-skólans
í fyrirbærafræði. Sú aðferð er talin heppileg
þegar ætlunin er að auka skilning á mannlegum
fyrirbærum, meðal annars til að bæta mannlega
þjónustu (Sigríður Halldórsdóttir, 2013a). En að-
ferð Vancouver-skólans hefur verið lýst ítarlega
annarsstaðar og fylgt var sama ferli og þar er lýst
(Sigríður Hrönn Bjarnadóttir, Sigrún Sigurðar-
dóttir og Sigríður Halldórsdóttir, 2014; Inga Vala
Jónsdóttir, Sigrún Sigurðardóttir, Sigríður Sía
Jónsdóttir og Sigríður Halldórsdóttir, 2019).
Markmið rannsóknarinnar var að fá innsýn í
upplifun ljósmæðra af því að hætta að starfa við
fæðingar í kjölfar alvarlegra atvika í starfi, ásamt
því að skoða sérstaklega hver upplifun ljósmæðr-
anna var af stuðningi.
Tvær rannsóknarspurningar voru settar fram:
Hver er upplifun ljósmæðra af því að hætta störf-
um við fæðingar í kjölfar alvarlegs atviks í starfi og
hver var upplifun ljósmæðra af veittum stuðningi
í kjölfar alvarlegs atviks í starfi?