Ljósmæðrablaðið - dec 2020, Qupperneq 56

56
starf sitt eins og sorg, reiði og höfnun, óöryggi, af-
skiptaleysi, sjálfsásakanir og efasemdir um sig sjálfar
og eigin getu ásamt því að finnast þær vera van-
metnar eða að ekki væri hlustað á þær.
Nokkrar ljósmæðurnar í þessari rannsókn lýstu
því hvernig líðan þeirra varð verri eftir því sem tím-
inn leið og ræddu samt sem áður ekki líðan sína,
en þetta hefur komið fram í fleiri rannsóknum
sem sýndu að ljósmæðrum fannst þær ábyrgar
fyrir útkomu fæðinga, upplifðu hræðslu, skömm
og töldu sig hafa brugðist skjólstæðingum sínum.
Aðrar rannsóknir hafa einnig sýnt að þessar tilfinn-
ingar geta varað lengi og reynst þeim erfiðar (Sig-
fríður Inga Karlsdóttir o.fl., 2018; Hoffman, 2018;
Coughlan o.fl., 2017, Schrøder o.fl., 2016). Skortur
á stuðningi. Niðurstöður okkar rannsóknar sýn-
ir að ljósmæðrum fannst erfitt að stuðningur væri
ekki boðinn og að þeim fannst erfitt að óska eftir
stuðningi. Það kom þó ekki fram í rannsókninni að
ljósmæðurnar hræddust fordóma við að sækja sér
aðstoð eins og rannsókn Hoffman (2018) hafði áður
lýst sem einni ástæðu fyrir því að starfsfólk forðaðist
að leita sér aðstoðar.
Rannsóknarniðurstöður okkar sýndu að sumum
ljósmæðrunum fannst þær missa hluta af sjálfum
sér þegar þær hættu en aðrar fundu fyrir létti vegna
langvarandi álags. Allar ljósmæðurnar voru sam-
mála um að ákvörðunin að kveðja starfið hafi verið
erfið og tekið mikið á þær. Þetta kallast á við þær
fjölmörgu rannsóknir sem hafa sýnt að ljósmæður
sem upplifa alvarleg atvik í starfi eru líklegri en aðr-
ar ljósmæður til að færa sig til í starfi, taka sér frí frá
störfum eða breyta alveg um starfsvettvang í kjölfar
slíks atviks (Spiby o.fl., 2018; Leinweber o.fl., 2017;
Whalberg o.fl., 2016). Rannsóknir hafa sýnt fram á
mikilvægi þess að skoða hvaða þættir vinna gegn
áfallastreitu og alvarlegum afleiðingum áfalla á
ljósmæður og hvaða þættir geta stuðlað að eflingu
þeirra en slíkt getur unnið gegn brotthvarfi úr starfi
(Whalberg o.fl., 2019; Nightingale, Spiby, Sheen
og Slade, 2018). En slíkar rannsóknir hafa ekki ver-
ið framkvæmdar hér á landi. Engin ljósmæðranna
gat lýst ákveðnu ferli sem fór af stað þeim til stuðn-
ings þegar þær upplifðu atvikið og er það eitthvað
sem nauðsynlegt er að breytist sem allra fyrst. Þær
þurftu sjálfar að hafa frumkvæði að því að leita eftir
formlegum stuðningi og gerðu það ekki fyrr en þær
voru komnar í þrot og oft var langur tími liðinn þar
til þær fengu faglega aðstoð.
Þegar frá leið var það ekki alltaf neikvæð upplif-
un að hætta störfum eða skipta um starfsvettvang,
heldur gátu sumar ljósmæðurnar litið á það sem
tækifæri til að læra. Þá höfðu þær getað notað
þessu erfiðu lífsreynslu til að læra af því og töldu að
þrátt fyrir allt hefði atvikið orðið til góðs. Aðrar rann-
sóknir hafa sýnt að njóti starfsmaður, í kjölfar alvar-
legs atviks, trausts og virðingar, upplifi samkennd
og stuðning, fái tækifæri til að deila reynslu sinni og
upplifun og fái tækifæri til að taka þátt í að bæta
vinnubrögð eða vinnulag til varnar því að sama atvik
endurtaki sig, hefur það fyrirbyggjandi áhrif gegn
alvarlegum afleiðingum áfallsins (Whalberg o.fl.,
2019; Hoffman, 2018; Margrét Blöndal, 2007).
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu að mikið álag
og léleg mönnun hefur áhrif á líðan ljósmæðranna
og skapaði ójafnvægi í þeirra eigin lífi, ásamt því
sem það hafði áhrif á starfshæfni þeirra og að þær
hættu starfi. Rannsóknir styðja að mikið vinnuálag
hefur áhrif á líðan starfsmanna og afleiðingarnar
geta verið langvarandi þreyta og jafnvel örmögn-
un. Það ásamt starfstengdri streitu og tilfinningu
um að hafa ekki nægan tíma í krefjandi verkefni
getur haft áhrif á viðbrögð og úrvinnslu ljósmæðra
þegar alvarleg atvik koma upp (Holland o.fl., 2018;
Leinweber o.fl., 2017). Nokkrar ljósmæðranna
ræddu einnig hversu krefjandi starf ljósmæðra er,
að eyða heilu vinnudögunum við rúm skjólstæðings
og allan þann tíma ertu að gefa af þér og þarftu að
halda andliti, sama á hverju dynur. Rannsóknir hafa
sýnt að slíkt getur haft mikil áhrif á starfsfólk, jafnvel
neikvæð áhrif á persónulegt líf auk þess sem það
veldur aukinni tilhneigingu til kulnunar í starfi (Hunt-
er et al., 2019; Holland o.fl., 2018).
Eins og áður hefur komið fram getur fullnægjandi
stuðningur við starfsmann í kjölfar alvarlegs atviks
í fæðingu dregið úr þjáningu og líkum á alvarleg-
um afleiðingum á meðan skortur á slíku getur aukið
áfallið og afleiðingar þess (Coughlan o.fl., 2017).
Þær ljósmæður sem rætt var við í þessari rannsókn
voru allar sammála um að stuðningurinn sem þær
fengu var annað hvort ekki til staðar eða ófullnægj-
andi. Þær töldu sig ekki hafa fengið viðurkenningu
eða skilning á líðan sinni og upplifðu í einhverjum
tilfellum að hafa verið dæmdar að ósekju. Þær