Ljósmæðrablaðið - dec 2020, Qupperneq 70

70
Þannig lýsti Salbjörg fyrstu ljósmóðurferð
sinni sem var að Hlíðarhúsum. Guðrún Ingibjörg
Þórðardóttir og Egill Jónsson frá Skarði bjuggu á
Hlíðarhúsum við Möngufoss 1921 til 1932, flutt-
ust þá vestur yfir Djúp og voru síðast í Súðavík.
Annan í jólum 1929 kom Egill gangandi sem
leið liggur frá Hlíðarhúsum til að sækja ljósmóð-
urina að Unaðsdal. Hvasst var með rigningu og
farið að dimma. Ljósmóðirin vissi ekki alltaf að
barnsfæðingar væri von þegar hún var sótt eða
fékk skilaboð um að koma strax. Mæðraskoðun
á meðgöngu þótti ekki sjálfsögð og var sjaldan
viðhöfð nema hjá vinkonum í næsta nágrenni.
Salbjörg ljósmóðir fór oft ríðandi í söðli en í
þetta sinn var það ekki hægt vegna veðurs og
færðar. Ljósmóðurtaskan, belgvíð handtaska,
var líklega látin í strigapoka svo Egill gæti borið
hana á bakinu með því að láta efri hluta pokans
ná yfir hægri öxlina, bundið þar í snæri og sett
undir vinstri hönd og bundið í horn á pokanum
– algengur útbúnaður svo hægt væri að tvíhenda
broddstafinn. Salbjörg segir svo frá þessari ferð:
Fylgdarmaðurinn, sem sótti mig var athug-
ull og traustur, og þó sums staðar væri erfitt
yfirferðar í náttmyrkrinu, komumst við heilu
og höldnu í tæka tíð. Konan var komin yfir
fertugt, hafði eignazt 8 börn og alltaf geng-
ið erfiðlega, svo ekki var nú bjart framundan
fyrir lítt reynda ljósmóður. Ógerlegt var að ná
til læknis þá um nóttina, hvað sem fyrir hefði
komið, ‒ rokveður, langt til bæja, enginn
sími og læknir í órafjarlægð. En ég var furðu
róleg, treysti því, að Guðs forsjón myndi ljá
mér lið, og það brást ekki. Guð gaf að allt
gekk vel. Tveim árum seinna var ég aftur hjá
þessari konu. Þá var hún 45 ára og fæddi
18. marka dreng. Þær hafa margar verið –
sveitakonurnar, og ekki möglað þótt margt
hafi verið erfitt.
Stúlkan sem fæddist þarna í fátæklegu hús-
næði, löngu fyrir allsnægtaöld, fór með foreldr-
um sínum frá Hlíðarhúsum 1932 og bjó lengst
af í Súðavík. Baðstofan á efra loftinu í Hlíðarhús-
bænum var ekki stór, aðeins þrjú stafgólf, varla
20 fermetrar en minni stofa niðri, gangur og stigi
upp í loftsgatið. Olíulampinn gaf ekki mikla birtu
en börnunum var starsýnt á jólaljósin á nokkrum
kertum, sem gáfu viðbótar birtu. Það var sama
hversu mikil fátækt var á heimilum, alltaf voru
keypt kerti og þóttu fullkomin jólagjöf með
ullarsokkum eða einhverri flík. Ytri hluti bæjarins
var minna hús undir súð, þar var inngangur og
geymsla. Það varð fögnuður í bæ þegar umgang-
ur heyrðist við útidyrnar og húsbóndinn kom loks
með ljósmóðurina, sem allt traust var sett á.
Þægindum var ekki fyrir að fara, Egill bóndi þurfti
að sækja neysluvatnið í ána. Kamína með eng-
um bakarofni var ein til eldunar og upphitunar í
húsinu, mórinn úti í hlaða undir torfþekju og það
þurfti stöðugt að bæta móflögum í lítið eldhólf-
ið til að halda góðum hita í baðstofunni. Það vill
svo til að þessi litla kamína frá Hlíðarhúsum hefur
varðveist og er nú á Lyngholti og þeir sem vilja
geta séð hana þar.
Í áðurnefndri ritgerð segir Salbjörg frá því að
fyrsta veturinn sem hún var ljósmóðir hafi verið
barið á glugga hjá sér kl. 6 að morgni. Þetta var í
janúar og stórhríð, úti náttmyrkur. Var þarna kom-
inn Elías Borgarsson af næsta bæ, Mýri, að sækja
ljósmóðurina til Júlíönu systur sinnar sem bjó á
Árbakka og var að fara að fæða í fyrsta sinn. Það
var stutta leið að fara – um 10 mínútna gangur í
sæmilegu veðri. Bylurinn var hinsvegar svo mik-
ill að ekkert sást frá sér. Þau villtust og ferðin tók
heilar þrjár klukkustundir. Barnið fæddist nokkrum
mínútum eftir að þau komu og allt gekk vel.
Ljósmóðurtaska Salbjargar.