Bændablaðið - 08.10.2020, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Fimmtudagur 8. október 20202
Fyrir skemmstu greip Matvæla­
stofnun til aðgerða gegn óleyfilegri
notkun á tilteknum erlendum
afurðaheitum. Stofnunin beindi
þá tilmælum til nokkurra mat­
vælafyrirtækja að stöðva notkun
afurðaheita á matvörum sem njóta
alþjóðlegrar verndar samkvæmt
milliríkjasamningi.
Einar Örn Thorlacius, lögfræð­
ingur hjá Matvælastofnun, segir að
aðgerðirnar beinist gegn tveimur
afurðaheitum, „Feta“ og „Beyonne“.
Ekki sé hægt að nota þessi for­ eða
viðskeyti á heitum á íslenskum mat­
vörum, osti og skinku, eins og tíðk­
ast hefur. „Framleiðendur hafa tekið
ábendingum Matvælastofnunar vel.
Þetta ætti að vera horfið úr hillum
matvöruverslana eða um það bil að
hverfa. Í einhverjum tilfellum var
veittur frestur svo ekki þyrfti að
henda miklu magni af umbúðum.
Sá frestur er þó um það bil að renna
út,“ segir Einar Örn.
Tvö vernduð íslensk afurðaheiti
hafa ekki fengið vernd í Evrópu
Milliríkjasamningur um gagnkvæma
vernd afurðaheita hefur verið í gildi
milli Íslands og Evrópusambandsins
síðan 1. maí 2016 og byggir hann
á lögum um vernd afurðaheita sem
vísa til uppruna, landsvæðis eða
hefðbundinnar sérstöðu, númer
130/2014.
Íslendingar eiga tvö vernduð
afurðaheiti, „Íslenskt lambakjöt“
og „Íslensk lopapeysa“ sem gert
er ráð fyrir að hljóti sambærilega
alþjóðlega vernd. Að sögn Einars
hefur slík vernd dregist. „Í lögum nr.
130/2014 um vernd afurðaheita o.fl.
er sérstakur kafli (V. kafli) um vernd
heita erlendra afurða á Íslandi. Um
vernd íslenskra afurðaheita erlendis
fer eftir ákvæðum samnings milli
Íslands og Evrópusambandsins
um vernd landfræðilegra merkinga
landbúnaðarafurða og matvæla. Í
10. grein samningsins er fjallað um
sameiginlega nefnd sem hefur það
hlutverk að sjá um rétta framkvæmd
samningsins og ber ábyrgð á tiltekn­
um hlutum sem taldir eru upp í grein­
inni. Dregist hefur að koma þessari
nefnd á laggirnar og það skýrir hvers
vegna það hefur ekki verið gengið
endanlega frá evrópskri vernd á þeim
afurðum sem verndar njóta á Íslandi.
Unnið er að því að ganga endanlega
frá skipan nefndarinnar.“
Einar Örn segir að nýlega hafi
Matvælastofnun borist þriðja
íslenska umsóknin um vernd á
ákveðinni afurð. Hún sé í vinnslu
hjá stofnuninni. „Umsóknirnar
hafa það sem af er reynst færri en
ætlað var þegar lögin voru samin.
Starfshópurinn sem samdi frum­
varp til laga um vernd afurðaheita
gerði ráð fyrir að innan við 10–15
umsóknir myndu berast fyrstu 5–10
árin ef frumvarpið yrði að lögum.
Lögin tóku gildi í árslok 2014 og
verða því senn liðin sex ár frá því
þau tóku gildi.“

Eftirlitið í höndum
heilbrigðisnefnda sveitarfélaga

„Þar sem eftirlit með vernd af­
urðarheita er samkvæmt lög­
unum að stórum hluta í höndum
heilbrigðisnefnda sveitarfélaga
stefnir Matvælastofnun að ítarlegri
kynningu á þessu máli fyrir fram­
kvæmdastjórum heilbrigðisnefnd­
anna nú í haust. Einnig þarf að semja
leiðbeiningar. Ég flutti reyndar stutta
kynningu á þessu máli fyrir þessum
aðilum á reglulegum samráðsfundi
Matvælastofnunar og heilbrigðis­
nefndanna fyrir tveimur árum en
síðan þá hefur lopapeysan bæst við en
þess má geta að samkvæmt lögunum
er eftirlit með vernd þess afurðaheitis
í höndum heilbrigðisnefndanna en
ekki Matvælastofnunar.
Þessi mál öll hafa því farið frekar
hægt af stað á Íslandi en gera má ráð
fyrir að það muni breytast,“ segir
Einar Örn Thorlacius. /smh
FRÉTTIR
Septemberuppboð Kopenhagen Fur:
Þokkaleg sala en verð enn of lágt
– að mati formanns Sambands íslenskra loðdýrabænda – 60% íslenskra skinna frá 2019 seld
Skinnauppboði Kopenhagen Fur
lauk í síðustu viku en það var síð­
asta skinnauppboð ársins 2020.
Rúm 88% af skinnum sem í boði
voru seldust og er það mun betri
sala en á uppboðunum undanfar­
ið. Þrátt fyrir þokkalega sölu var
verðið það sama og á þarsíðasta
uppboði og enn undir kostnaðar­
verði.
„Miðað við þær tölur sem ég
hef séð er söluprósentan á þessu
uppboði sú skásta á árinu,“ segir
Einar Eðvald Einarsson, formaður
Sambands íslenskra loðdýrabænda
og bóndi að Syðra­Skörðugili í
Varmahlíð.
„Það seldust yfir 88% af skinnun­
um, sem er 12% meira en á þarsíð­
asta uppboði þegar 76% skinna í
boði seldust en salan fór niður í 8%
skinna þegar verst lét á fyrri hluta
ársins og einu uppboði var alveg
aflýst. Þannig að söluprósentan hefur
lagast í gegnum árið en skinnaverðið
er óbreytt frá síðasta uppboði en
verðið á árinu í heild er mjög lélegt
og langt undir framleiðslukostnaði.“
Skinnaverð langt undir
framleiðslukostnaði
Lokaverð á skinni til íslenskra
bænda á árinu er innan við þrjú
þúsund krónur og stuðningur ríkis­
ins er metinn á eitt þúsund krónur.
Framleiðslukostnaðurinn er aftur á
móti um fimm þúsund krónur á hvert
skinn. Það er því ljóst að loðdýra­
bændur eru að tapa á framleiðslunni
og slíkt gengur ekki til lengdar.
60% íslenskra skinna
frá 2019 seld
Einar segir að um 60% af íslenskum
skinnum sem framleidd voru árið
2019 séu seld en restin flyst milli
söluára sem birgðir. „Við sitjum því
uppi með um 40% skinna sem áætlað
var að selja á þessu ári og alla fram­
leiðslu þessa árs.“
Styrkjum ekki úthlutað
nema að hluta
Íslenska ríkið ákvað fyrr á þessu ári
að styrkja loðdýrabændur um 80
milljónir króna vegna minnkandi eft­
irspurnar á skinni vegna COVID­19.
Ákveðið var að styrkurinn færi í
gegnum fóðurstöðvarnar og nýtist
minkabændum sem niðurgreiðsla
á fóðri.
Einar segir að því miður gangi
hægt að fá peningana greidda út
og það sé þessa stundina einung­
is búið að greiða út 30 milljónir af
þeim 80 sem til stendur að leggja
til á þessu ári og von sé á restinni
seinna á árinu.
„Við náttúrlega treystum því að
stjórnvöld og landbúnaðarráðherra
standi við það sem þau segjast ætla
að gera. Stuðningurinn sem felst
í niðurgreiðslu upp á 80 milljónir
króna, bæði á þessu ári og því næsta,
er lífæð greinarinnar í dag og því
nauðsynlegt að hún haldi.“
Markaðurinn sleginn í rot
„Ástandið vegna COVID­19
undanfarna mánuði hreinlega sló
skinnamarkaðinn á árinu í rot. Það
stoppaði allt, skinnaframleiðslufyr­
irtæki drógu verulega úr og sum
hættu hreinlega að kaupa hráefni
og það kom niður á bændum. Þetta
er í rauninni það sama og með
mikið af sam bærilegri vöru sem
notuð er í veislum, til gjafa, spari
eða á ferðalögum. Samkomu­ og
ferðastoppið um heim allan er að
valda verulegum samdrætti í sölu á
þessum vöruflokkum og því breytta
neyslumynstri sem fylgir þeirri
hegðun fólks sem nú er í gangi vegna
COVID­19.“
Nýtt uppboð í febrúar
„Næsta uppboð er í febrúar 2021
og ég held að það sé alveg sama
hvernig menn snúa peningnum þá
ráði næsta ár úrslitum um hvort við
og fjöldi annarra loðdýrabænda í
Evrópu getum haldið starfseminni
gangandi áfram eða ekki. Mikill
samdráttur verður eftir árið í ár en
ef greinin verður ekki orðin sjálfbær
í lok næsta árs þá sé ég illa fyrir mér
að hún geti haldið áfram. Það getur
enginn framleitt vöru langt undir
kostnaðarverði til lengdar. En það
er líka sorglegt að gefast upp fyrr en
að fullreyndu, og því viljum við taka
slaginn til loka árs 2021 með stuðn­
ingi ríkisins og vona að ástandið í
heiminum færist til betri vegar á
þeim tíma,“ segir Einar. /VH
Einar Eðvald Einarsson. Frá skinnauppboði Köbenhagen Fur fyrir tíma COVID-19. Mynd / HKr.
Matvælastofnun grípur til aðgerða gegn óleyfilegri notkun á erlendum afurðaheitum:
Dregist hefur að virkja alþjóðlega
vernd fyrir íslenskar afurðir

Comac sótthreinsitæki
Kynntu þér hvernig þetta virkar á comac.is

Grensásvegi 16, Rvk. ✆ 445-4885
vortexvelar.is comac.is
Einar Örn Thorlacius.
„Íslenskt lambakjöt“ var fyrsta ís-
lenska verndaða afurðaheitið.
Hreindýraveiðum lokið:
Alls voru 1.264
dýr felld í ár
Seinasti veiðidagur haustveiða
var sunnudagurinn 20. septem­
ber. Kvóti þessa árs var 1.325
dýr, 805 kýr og 520 tarfar. Felld
voru 1.264 dýr og ekki náðist að
fella 11 kýr og 2 tarfa af útgefnum
kvóta sem veiða átti nú í haust. 48
kýr eru svo í úthlutuðum leyfum
í nóvember á svæði 8 og svæði 9.
Veiðarnar gengu vel þótt þær
færu frekar rólega af stað. Mikið
af kvótanum var felldur eftir 20.
ágúst. Veðrið var veiðimönnum
einstaklega hagstætt þetta veiði­
tímabilið og lítið um þoku. Síðustu
vikur veiðitímans var veðrið gott á
öllum svæðum.
Alltaf er eitthvað um að leyfum
sé skilað inn eftir að veiðitímabil
hefst en byrja má að veiða tarfa 15.
júlí og kýr 1. ágúst. Alls 74 einstak­
lingar þáðu leyfi sem þeim voru
úthlutuð á biðlista eftir að veiðar
hófust og 212 einstaklingum var
boðið að taka leyfi. Fáum leyfum
var skilað inn sem rekja má til
sóttvarna eða takmarkana tengd­
um þeim. Nokkrir veiðileyfishaf­
ar búsettir erlendis skiluðu þó inn
sínum leyfum af þeim sökum. /VH
Hagstofan:
Vöruviðskipti
óhagstæð
Verðmæti vöruútflutnings var
11,2 milljörðum króna meira í
september 2020 en í september
2019, eða sem nemur 22,2% á
gengi hvors árs. Útflutningur
jókst í öllum greinum borið
saman við sama tímabil fyrra
árs.
Verðmæti vöruútflutnings nam
61,6 milljörðum króna í september
2020 samkvæmt bráðabirgðatölum
á vef Hagstofunnar og verðmæti
vöruinnflutnings 65,4 milljörðum
króna. Vöruviðskiptin í september,
reiknuð á fob verðmæti, voru því
óhagstæð um 3,8 milljarða króna.
Í september 2019 voru vöruvið­
skiptin óhagstæð um 19 milljarða
króna á gengi hvors árs.
Verðmæti vöruútflutnings var
11,2 milljörðum króna meira í
september 2020 en í september
2019 eða sem nemur 22,2% á
gengi hvors árs. Útflutningur jókst
í öllum greinum borið saman við
sama tímabil fyrra árs.
Verðmæti vöruinnflutnings í
september 2020 var 4 milljörð­
um króna lægra en í september
2019, eða 5,8% á gengi hvors árs.
Lækkunina má aðallega rekja til
minni innflutnings á eldsneyti. /VH