Bændablaðið - 08.10.2020, Blaðsíða 41

Bændablaðið | Fimmtudagur 8. október 2020 41
NYTJAR HAFSINS
Hafró hefur dregið úr smáfiskafriðun – loksins
Rauði þráðurinn í fiskverndar-
stefnu Hafró hefur alla tíð verið
að vernda smáfisk svo hann
megi vaxa og dafna þannig að
hann verði verðmeiri síðar. Auk
stækkunar möskva í botnvörp-
um hefur verið beitt svæðalokun-
um og skyndilokunum í tæplega
hálfa öld.
Við bættist svo friðun hrygn-
ingarþorsks árið 1993 í þeirri
von að auka seiðaframleiðslu og
nýliðun. Þetta svokallaða hrygn-
ingarstopp er enn við lýði og varir
yfirleitt í 2 vikur.
Árangur alls þessa er sá að
þorskafli hefur minnkað um meira
en helming frá því sem hann var
áður en fiskverndunin var tekin
upp, en hún hófst að marki eftir að
útlendingar hurfu af Íslandsmiðum
1976.
Skyndilokunum hefur verið
beitt í áratugi, eða allt síðan við
fengum yfirráð yfir allri land-
helginni. Miðað var við að friða
skyldi 3 ára fisk og var svæðum
lokað ef fjöldi fiska í afla undir
55 cm náðu 25%. Oft hefur þessi
smáfiskaverndun verið gagnrýnd
m.a. vegna þess að sums staðar
gat smáfiskur undir 55 cm verið
allt að 8 ára gamall. Auk þess voru
færð rök fyrir því að rangt væri að
skekkja stofnformið með því að
veiða ofan af eins og sagt er, hlífa
þeim smáa en veiða þann stóra.
En Hafró hefur aldrei gert neina
úttekt á gagnsemi skyndilokana eða
smáfiskafriðunar. Því er gagnsemi
skyndilokana ósönnuð með öllu.
Nýlega var viðmiðunarmörkunum
breytt svo nú þarf að hlutfall 55 cm
þorsks að vera 50% eða meira til
þess að það sé lokað, við það hefur
dregið mjög úr þessum lokunum.
Kaleikurinn, að gefa út skyndilok-
anir, hefur nú verið tekinn af Hafró
og færður til Fiskistofu og Hafró er
ekki lengur stjórnvald. Hér er til-
vitnun í frétt frá Hafró um flutning
skyndilokana milli stofnana:
Frá upphafi hefur
Hafrannsóknastofnun sett á um
3.900 skyndilokanir
„Fiskifræðingar Hafrannsókna­
stfnunar hafa staðið vaktir
undanfarin ár og sett á skyndi­
lokanir í kjölfar mælinga Fiski­
stofu og Landhelgisgæslu. Tals­
verðar sveiflur hafa verið í
fjölda skyndilokana frá upphafi
en flestar voru þær árið 2012
eða 188. Skyndilokunum fækkaði
mikið á síðasta ári og það sem
af er þessu ári vegna breytinga
á viðmiðunarmörkum sem gerð
var 2019. Frá upphafi hefur
Hafrannsóknastofnun sett á um
3.900 skyndilokanir, meirihluta til
verndunar smáþorsks og flestar á
línuveiðar.“
Fremur lítið um rannsóknir á
áhrifum skyndilokana
„Þrátt fyrir að skyndilokanir hafi
verið veigamikill þáttur í stjórnkerfi
fiskveiða á Íslandsmiðum í áratugi,
þá er fremur lítið um rannsóknir á
áhrifum þeirra aðgerða. Nýverið
kom hinsvegar út ritrýnd grein um
áhrif skyndilokana við að hindra
veiðar á smáfiski (Woods o.fél. 2018).
Helsta niðurstaða greinarinnar er
að skyndilokanir séu gagnlegar til
verndar smáfiski þegar veiðihlutfall
er hátt. Hinsvegar þegar veiðihlut­
fall er hóflegt, líkt og nú er á flestum
bolfiskstofnum, hafa skyndilokanir
takmarkað gildi. Meðal annars í því
ljósi lagði Hafrannsóknastofnun til
hækkun á viðmiðunarmörkum árið
2017 í tillögu til starfshóps um fag­
lega heildarendurskoðun á reglu­
verki varðandi notkun veiðarfæra,
veiðisvæði og verndunarsvæði á
Íslandsmiðum um breytingu á við­
miðunarmörkum.“
Hér viðurkennir Hafró að hafa
ekki gert sérstakar rannsóknir á þess-
um róttæku aðgerðum en notist nú
við greiningu, sem gerð var nýlega
á gömlum gögnum. Þetta er óskilj-
anlegur trassaskapur en menn hafa
verið svo vissir um gagnsemi smá-
fiskaverndar að þeir hafa ekki talið
sig þurfa að rannsaka árangurinn. En
víst er að kostnaðurinn af þessu fikti
er gríðarlegur, tapaður afli, kostn-
aður við allt eftirlit og óþægindi
fyrir fiskveiðiflotann. Hálfrar aldar
gagnslausar en hættulegar og dýrar
aðgerðir. Væntanlega verður enginn
dreginn til ábyrgðar, ekki einu sinni
skammaður.
Árið 2001, á tíma sem þorskurinn
var að éta sig út á gaddinn vegna
vanveiði, vildi Árni M. Mathiesen
ekki hlusta á sjómennina, eins og
sagði í Mogga:
„TÖLUVERT hefur verið um
skyndilokanir vegna smáfisks á
helstu togslóðum fyrir Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austfjörðum
á undanförnum mánuðum.
Togaraskipstjórar hafa mótmælt lok­
ununum og segja þær gera skipum
nær ókleift að stunda veiðar. Árni
M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra
segir sterka þorskárganga á undan­
förnum árum gefa vonir um góða
veiði á komandi árum en um leið
verði að tryggja að árgangarnir skili
sterkum hrygningarstofni.“
Rök hans voru ótrúlega þvælin
Árni segir aukna smáfiskagengd
flókið en um leið jákvætt vanda-
mál að eiga við. Þorskárgangurinn
frá árinu 1997 sé greinilega mjög
sterkur en hins vegar sé ekki vitað
hve sterkur hann er fyrr en hann
kemur inn í veiðina.
„Vandinn felst í því við verðum
vitaskuld að halda áfram veiðum þó
þessi sterki árgangur sé að koma inn
í veiðina. Það er hins vegar minna af
stærri fiski á veiðislóðinni en meira
af smáfiski en oft áður. Það er því
erfitt að veiða stærri fiskinn en forð­
ast um leið að veiða þann smærri.
Jafnvel þar sem smáfiskurinn er
blandaður við stærri fiskinn er kjör­
hæfni veiðarfæranna ekki nægilega
þekkt. Við höfum fram til þessa beitt
þeirri aðferð við verndun smáfisks
að loka veiðisvæðum, líkt og gert
hefur verið að undanförnu. Það
leiðir skiljanlega til erfiðleika og
aukins kostnaðar við veiðarnar. Við
höfum reynt að útfæra þessar lokanir
á skynsamlegan hátt, til dæmis með
því gera aðferðirnar staðlaðari og
hafa meira samræmi milli þess sem
einstakir eftirlitsmenn eru að gera
á miðunum.“
Þess má geta að á þessum árum
vorum við í tómu tjóni, þorskaflinn
rétt skreið yfir 200 þús. tonn og það
komu engir sterkir árgangar inn í
veiðina, þeir urðu hungurvofunni
og sjálfátinu að bráð.
En nú hefur þetta stjórnvald verið
flutt frá Hafró en enn þarf að hlíta
ráðgjöf þeirra í þessu efni eins og
fleiru. Minna má á að enn er í gildi
lúðufriðun, þar sem sleppa (henda)
skal allri lífvænlegri lúðu, en sé
henni landað rennur 80% í AVS
rannsóknasjóðinn. Það er því ekki
hvati sjá sjómönnum að landa lúðu,
en íslenskir sjómenn eru þannig
gerðir að þeir henda ekki ætum
fiski og landa því lúðunni í skjóli
nætur og koma henni í lóg til vina
og vandamanna, sem eru farnir að
fóðra ketti sína á lúðu. Þessi lúðu-
friðun er að mínu mati algjör fífla-
gangur vegna þess að lúða veiðist
sem meðafli og hefur alltaf gert.
Togarasjómenn henda ekki stórlúðu,
landa henni en fá ekki nema 20% af
verðinu, afgangurinn fer til Hafró
eins og þeir segja.
Vanveiði og verndun smáfisks
hefur valdið miklu tjóni víðar en
á Íslandi þar sem afrakstur þorsk-
stofnsins hefur minnkað um helming
miðað við frjálsa sókn fyrri tíma.
Þorskveiðar í Eystrasalti eru bann-
aðar, þar verður þorskur ekki stærri
en 30-40 cm og er grindhoraður og
ormafullur, og ekki eru menn gleggri
á búskapinn þar en að þeir halda að
friðun lækni ástandið. Í Færeyjum
var mikil þorskgengd sl. 2-3 ár en
menn spöruðu að veiða og nýjustu
ralltölur sýna að þorskurinn er nær
horfinn og það sem finnst er horfisk-
ur, og stór ýsa er einnig grindhoruð.
Jón Kristjánsson
fiskifræðingur
Hann er ekki sællegur þorskurinn í Eystrasalti. Eftir að Pólverjar gengu
í ESB var sett á kvótakerfi og allt gert til að draga úr afla í verndunar- og
uppbyggingarskyni. Þetta er árangurinn og öll þorskveiði er nú bönnuð – til
þess að bjarga stofninum.
Árin 2001 og 2002 voru mikil aflaár í Færeyjum. Hér er horaður línuþorskur
sumarið 2003. Stjórnvöld brugðust ekki við með aukinni sókn, í kjölfarið
fylgdi margra ára aflaleysi en ofveiði var kennt um.
Jón Kristjánsson.
Lífræn hreinsistöð
• Fyrirferðalítil fullkomin
sambyggð skolphreinsistöð

• Uppfyllir ýtrustu kröfur um
gæði hreinsunar
• Engin rotþró eða siturlögn
25 ára ábyrgð
• Tæming seyru á þriggja til
fimm ára fresti
• Engir hreyfanlegir hlutir
• Stærðir frá 6 – 55 persónueiningar
Tunguhálsi 10 - 110 Reykjavík
Sími 517 2220 - petur@idnver.is

G
ra
fik
a
19
Gabion grjóthleðslu körfur
Nokkrar stærðir til á lager
GABION KÖRFUR
TÖLVUPÓSTUR
sala@bkhonnun . is
SÍMI
865-9277
VEFFANG
www .bkhonnun . is