Bændablaðið - 08.10.2020, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 8. október 20206
Nú gengur yfir okkur þriðja bylgja veirunn-
ar með umtalsverðum áhrifum á allt
atvinnulíf og mannlíf. Fyrirtæki verða að
bregðast við með því að hólfaskipta starf-
semi og vaktaskipta með þeim afleiðing-
um að það dregur úr afköstum og eykur
kostnað. Þar eru fyrirtæki í landbúnaði
ekki undanskilin né bændur sjálfir.
Ég vil hvetja bændur til að gæta vel að
sóttvörnum heima fyrir svo komist verði hjá
smitum heima á búum. Gætum að eigin hrein-
læti, nýtum okkur leiðbeiningar sem finna má
á heimasíðu Bændasamtakanna, á heimasíðu
RML og eins má finna mjög ítarlegar reglur og
leiðbeiningar á síðu Landlæknisembættisins.
Þetta ástand hefur gert það að verkum að enn
verðum við að slá því á frest að hitta bændur
vegna útfærslu á félagskerfinu. En það koma
tímar og koma ráð og við munum auglýsa það
þegar þar að kemur.
Gáleysi og skammsýni
Undanfarinn mánuð hafa miklar verðlækkanir
dunið á íslenskum nautakjötsframleiðendum.
Hafa sláturleyfishafar borið fyrir sig harðnandi
samkeppni við innflutning á lægri aðflutnings-
gjöldum á sama tíma og markaðurinn dregst
saman sökum fækkunar ferðamanna.
Bændasamtök Íslands óskuðu eftir því við
stjórnvöld í fyrri bylgju COVID-19 að ekki
yrði úthlutað tollkvótum fyrir seinni hluta árs
þar sem þá þegar var orðið ljóst að eftirspurn
yrði mun minni en áður og úthlutun tollkvóta
með óbreyttum hætti myndi grafa undan inn-
lendri framleiðslu og mögulega veikja stoðir
hennar verulega. Íslenskt atvinnulíf þyrfti ekki
á því að halda í þeirri djúpu efnahagslægð sem
landið var þá þegar komið í. Var erindinu hafn-
að með öllu en sagt að ríkisstjórnin hefði hins
vegar ákveðið að ráðast í úttekt á samningnum
og í framhaldi af því yrði tekin ákvörðun um
hvort óskað yrði eftir viðræðum við ESB um
endurskoðun tollasamningsins.
Nú er kominn október og lítið er að frétta
af þeirri úttekt en stoðir íslenskrar nautakjöts-
framleiðslu hafa sannanlega veikst til muna.
Þá hafa fundir okkar með ráðamönnum ekki
gefið vonir um að samningurinn við ESB verði
endurskoðaður í bráð, þrátt fyrir fullkominn
forsendubrest hans og þá staðreynd að hið
minnsta þrír ráðherrar sitjandi ríkisstjórnar
hafa sagt opinberlega að endurskoða þurfi
samninginn.
Tekjumissir um 150 milljónir króna
Það sem af er þessu ári hefur innlend fram-
leiðsla dregist saman um 4,6% og innflutn-
ingur nautakjöts dregist saman um 16,4% frá
árinu áður. Tollkvótar fyrir nautakjöt – sem
og aðrar landbúnaðarvörur – hafa hins vegar
aukist og verð á þeim fallið hratt, nú síðast um
tæp 40% með nýrri úthlutunaraðferð sem var í
fyrsta sinn beitt um mitt þetta ár. Tekjumissir
greinarinnar vegna þeirra verðlækkana sem
hafa dunið yfir kúabændur undanfarið ár
nemur um 150 milljónum króna. Það hefði
verið ráð hjá íslenskum stjórnvöldum að hið
minnsta bíða með að taka upp nýja úthlutun-
araðferð, sem ljóst var að hefði verðlækkandi
áhrif á bændur, þar til fram yfir heimsfaraldur-
inn sem nú geisar.
Við útdeilingu tollkvóta frá ESB fyrir seinni
hluta þessa árs var sóst eftir 545 tonnum af
nautakjöti, tæplega tvöföldu magni á við toll-
kvótann sem í boði var. Það er því ljóst að ekki
er neinn hugur í innflutningsaðilum að draga úr
innflutningi þrátt fyrir minnkun markaðarins.
Samkeppnin er því í hæstu hæðum og mun
ekki minnka, þar sem ljóst er að innflutnings-
aðilar munu þurfa að koma þessu magni á
markaðinn áður en nýir tollkvótar verða boðnir
út fyrir fyrrihluta næsta árs.
Verndum íslenska frumframleiðslu
Þegar litið er til allra þeirra aðgerða sem ráðist
hefur verið í til að vernda íslenskt atvinnulíf,
ásamt hvatningarátökum til Íslendinga um að
velja íslenskt og „láta það ganga“ er furðulegt
andvaraleysi gagnvart því að vernda íslenska
frumframleiðslu á borð við landbúnaðinn.
Bændur geta fæstir nýtt sér COVID-19 úrræði
stjórnvalda eins og hlutabætur, lokunarstyrki,
sértæk lán, laun á uppsagnarfresti og fleira.
Bændur reka margir hverjir starfsemi sína á
eigin kennitölu. Heimilið og reksturinn er þá
undir sama hatti og tapast hvort tveggja ef illa
fer. Sú staðreynd hefur reyndar valdið ýmsum
vandkvæðum því úrræðin gera yfirleitt ekki
ráð fyrir einstaklingsfyrirtækjum. Besta leiðin
til að styðja við íslenska framleiðslu á tímum
sem þessum er að vernda samkeppnisstöðuna,
hið minnsta að tryggja að samkeppnin sé á
sanngirnisgrundvelli.
Aðeins 10% af landbúnaðarframleiðslu
heimsins eru seld á milli ríkja. Hin 90% eru
til neyslu og vinnslu á heimamarkaði. Allir
þurfa að borða og allar ábyrgar ríkisstjórnir
vita að það má ekki bregðast að íbúarnir hafi
aðgang að nægum mat. Um allan heim tíðkast
að ríki verndi og styðji innlenda matvælafram-
leiðslu og þar er Ísland engin undantekning.
Rökin að baki eru einkum þau að almenningur
og stjórnvöld, í umboði hans, meta það svo
að mikilvægt sé að tryggja framleiðsluna í
viðkomandi löndum. Menn vilja ekki standa
frammi fyrir því að hafa fórnað matvælafram-
leiðslunni fyrir skammtímagróða, né stóla á
innfluttar matvörur eingöngu. Til þess að ná
þessum markmiðum nota ríki meðal annars
tollvernd. Það er þó ekki nóg að tollvernd sé
til staðar, hún þarf að virka.
Sanngjarna samkeppni
Fyrr í vikunni birtust fréttir af máli fyrirtækis
sem grunað er um tollalagabrot þar sem inn-
flutt kjöt var ranglega skráð í tollskráningu.
Nemur mismunur vegna rangrar skráningar
á tollnúmeri tæpum tuttugu milljónum króna
í því tilfelli. Bændablaðið hefur undanfarið
sagt frá því að misræmi er í magntölum
sem sýna innflutningstölur Hagstofunnar
til Íslands og útflutningstölur frá löndum
Evrópusambandsins á ýmsum landbúnaðar-
vörum. Þá er ljóst að munurinn í magntölum
sumra vöruflokka er gríðarlega mikill. Ef hægt
er að rekja það misræmi til rangra skráninga
við tollskráningu þá kemur það augljóslega
niður á möguleikum íslenskra bænda að koma
vörum sínum á markað. Á meðan staðan er
með þeim hætti er seint hægt að segja að
samkeppnin sé sanngjörn.
Menn geta sagt að þessi grein eigi bara
að þola samkeppnina. En hún þarf að vera
sanngjörn. Aðstæður verða að vera þannig
að vilji sé til framleiðslunnar hérlendis. Sé
ekki gætt að því, bresta undirstöður hennar og
hún hverfur á endanum að mestu. Þegar hún
er einu sinni farin kemur hún ekki svo auð-
veldlega aftur. Þá verður ekkert val. Viljum
við það?
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 11.200 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar 7.200 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Í æsku var manni kennt að það væri ljótt
að segja ósatt og því klingja ævinlega
viðvörunarbjöllur þegar maður verður
var við að fólk er að kynna fyrir öðrum
hluti sem það veit jafnvel sjálft að eru
ósannir. Þá er sérlega sárt þegar flutn-
ingsmenn „sannleikans“ er fólk í háum
embættum og þjónar almennings sem
skreyta sig með fínum titlum.
Í æsku var manni líka kennt að maður
ætti að nota eigið hyggjuvit til að rýna til
gagns og þá vera sérstaklega á varðbergi
þegar aðrir fullyrða að eitthvað sé hinn
eini rétti sannleikur. Reynslan hefur síðan
kennt manni að þegar hart er lagt að manni
að meðtaka sannleikann, þá er oftar en ekki
maðkur í mysunni og stutt í ósannsögli og
staðlausa stafi.
Því miður hefur maður alltof oft horft
upp á fólk fara frjálslega með staðreynd-
ir svo ekki sé fastar að orði kveðið. Því
til staðfestingar má nefna mörg mál og
eitt þeirra kom upp í hugann við lestur á
Morgunblaðinu mánudaginn 5. október.
Þar var greint frá því að ESA, sem er
Eftirlitsstofnun EFTA, hafi sent Íslandi
lokaviðvörun. Sú viðvörun er sett fram
vegna þess að íslenska ríkið hefur þrá-
ast við að tryggja, að við innleiðingu
laga vegna framkvæmdar EES-reglna frá
Evrópusambandinu, þá standi þær reglur
ávallt framar íslenskum lögum. Það eru
ekki einhverjir heilalausir hálfvitar sem
halda þessu fram, þó svo mætti skilja af
orðræðu sumra, heldur lögfræðingastóð
með allt ESB-veldið á bak við sig.
Málið snýst einfaldlega um að ef ágrein-
ingur verður um lagatúlkun á milli EES-
reglna og annarra settra laga, skuldbindi
EFTA-ríkin sig til að setja, ef þörf krefur,
lagaákvæði um að það séu EES-reglurnar
sem gildi. Undir þetta hafa íslensk stjórn-
völd skrifað samkvæmt bókun 35 með
EES-samningnum.
Þetta þýðir í raun að ætlast er til að allar
reglur og lög sem innleidd eru samkvæmt
EES-samningi á Íslandi, lúti lögmálum EES
og ESB, en ekki séríslenskum lögum og
lagatúlkunum Alþingis.
Hvað sögðu menn við innleiðingu á
orkupökkum Evrópusambandsins og þá
sér í lagi þeim þriðja? Þá var bent á að
með innleiðingunni væru íslensk stjórnvöld
að afsala sér valdi yfir stjórn orkumála á
Íslandi. Samt fullyrtu sumir íslenskir ráð-
herrar, þingmenn og hagsmunaaðilar, sem
nú reyna að hasla sér völl í orkugeiran-
um, að það væru fráleitar áhyggjur. Það
væru alltaf íslensk lög sem réðu ferðinni
og Alþingi hefði þar síðasta orðið. Nú er
deginum ljósara að Eftirlitsstofnun EFTA
er þeim ekki sammála, hvorki í því máli né
nokkru öðru er varðar innleiðingu á reglu-
gerðum og löggjöf Evrópusambandsins.
Með slíkum innleiðingum er, samkvæmt
þeirra skilningi, verið að afsala valdi til
erlendrar ríkjasamsteypu og færa það undir
erlenda löggjöf.
Í 21. grein stjórnarskrár Íslands segir
orðrétt:
„Forseti lýðveldisins gerir samninga
við önnur ríki. Þó getur hann enga slíka
samninga gert, ef þeir hafa í sér fólgið afsal
eða kvaðir á landi eða landhelgi eða ef þeir
horfa til breytinga á stjórnarhögum ríkisins,
nema samþykki Alþingis komi til.“
EES lítur greinilega svo á að hnykkja
þurfi með ótvíræðum hætti á ákvæðinu um
afsal og skilur það svo að með samþykkt
46 alþingismanna á orkupakka 3 og mörg-
um fleiri málum hafi þeir um leið verið að
samþykkja að undirgangast þau lög ESB.
Sem sagt, afsal á valdi þar sem EES-reglur
eru alltaf rétthærri íslenskum lögum.
Það er ljótt að ljúga og ef þingmenn
samþykkja lög sem fela í sér valdaafsal
til erlendra ríkja, þá ber þeim skylda til að
segja þjóðinni sannleikann. /HKr.
LÍF&STARF
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Erla Hjördís Gunnarsdóttir ehg@bondi.is –
Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 –
Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Horft yfir Húsavík og Skjálfandaflóa til vesturs af Húsavíkurfjalli. Handan flóans blasa við Kinnafjöll og Víknafjöll. Örnefnið Húsavík er talið
vera eitt hið elsta á Íslandi. Í Landnámabók (Sturlubók) segir frá Garðari Svavarssyni, sænskum víkingi, sem sigldi til landsins og umhverfis
það og uppgötvaði að það var eyja. Nefndi hann landið Garðarshólma. Garðar hafði vetursetu á Húsavík, byggði sér hús og af því er nafnið
talið dregið. Þegar Garðar sigldi burt, vorið eftir, sleit frá honum bát sem á var maður nefndur Náttfari, ásamt þræl og ambátt. Þingeyingar hafa
löngum litið á Náttfara sem fyrsta landnámsmanninn og því fögnuðu þeir 11 alda afmæli Íslandsbyggðar árið 1970, fjórum árum fyrr en flestir
aðrir landsmenn. Mynd / Hörður Kristjánsson.
Það er ljótt að ljúga COVID-19 á haustdögum