Studia Islandica - 01.06.1963, Síða 19

17
III
NERÞUS, NJÖRÐUR
Hér að framan hefur verið drepið á nokkur helztu vitni
um dýrkun einstakra goða meðal Suður-Germana, og vík-
ur þá sögunni til Norðurlanda. Eins og tekið var fram,
benda allar líkur til, að þjóðflokkar þeir, sem tignuðu
gyðjuna Nerþus, hafi verið búsettir í Danmörku. Frásögn
Tacitusar um dýrkun Nerþusar er því elzta heimild, sem
til er, um norræna goðatrú, og hún varpar svo skýru ljósi
á uppruna hennar og þróun, að ekki verður komizt hjá að
birta hana í heilu lagi.
„Hafa þessar þjóðir það eitt til síns ágætis, að allar
dýrka þær Nerþus: það er móðir jörð. Og það ætla þeir,
að gyðja sú láti málefni manna til sín taka og hún birtist
sjálf í mannheimum. Á eyju nokkurri í hafi úti er heilag-
ur lundur, en í honum er vagn, helgaður gyðjunni og
hulinn klæði. Er hofgoða einum leyft að snerta hann.
Verður hann þess áskynja, er gyðjan er komin í helgi-
dóminn. Og er hún fer aftur burt í vagninum, sem dreg-
inn er af kvígum, fylgir goðinn henni á leið með djúpri
lotningu. Eru þá gleðidagar og hátíðablær hvarvetna, er
gyðjunni þóknast að koma og dveljast. Þá skal ekki víg
vekja, og enginn má snerta vopn. Þá fyrst þekkja menn
og elska friðinn, en eigi helzt það lengur en þangað til
hofgoði hefur aftur fylgt gyðjunni til hofsins, er hún er
södd orðin af samvistum við mennina. Bráðlega eftir
þetta laugast vagninn og klæðið og gyðjan sjálf, þótt
ótrúlegt megi virðast, í stöðuvatni einu á leyndum stað.
Er sá starfi ætlaður þrælum. En jafnskjótt og honum er
lokið, hverfa þrælarnir ofan í vatnið. Af því stafar hin
dularfulla skelfing og helga leynd, er hvílir yfir þessari
veru, er þeir einir fá séð, sem ofurseldir eru dauðanum.“ 1
1 Tacitus: Germania 40.
2