Studia Islandica - 01.06.1963, Page 67

63
I íslenzkum heimildum er Týr talinn herguð. Hann er
sonur Öðins og í miklum metum hjá Ásum. En engar
öruggar frásagnir eru um dýrkun hans meðal norrænna
þjóða. Þó þarf ekki að efa, að Týr hefur verið allmikið
tignaður, einkum í Danmörku og sums staðar í Noregi.
En annaðhvort hefur dýrkun Týs ekki náð að festa djúpar
rætur meðal vestur-norrænna manna almennt eða minn-
ingin um hana hefur verið tekin að blikna, er hin íslenzku
rit voru skráð.
Óöinn er alltaf talinn æðstur goða í íslenzkum heim-
ildum. Honum er lýst eins og konungi, sem öll hin goðin
mynda eins konar hirð um. Víða er sagt frá dýrkun Óðins,
en svo er að sjá sem hann hafi einkum verið blótaður af
konungum og jörlum, víkingum og skáldum. Óðinn tók
öllum fram í herkænsku, göldrum og skáldskap, og menn-
irnir blótuðu hann til sigurs og til að öðlast hlutdeild í
speki hans. Þetta eðli virðist hafa fylgt Óðni alla tíð.
Germanar í Þýzkalandi blíðkuðu Óðin (Merkúríus)
með mannblótum á dögum Tacitusar og vígðu honum
óvini sína. En undir lok heiðni lýsir Adam af Brimum
dýrkun Óðins í Uppsalahofi á þessa leið: „Óðinn, það er
hinn óði, heyr stríð og veitir mönnum vaskleik gegn óvin-
um. ... Óðinn er hafður vopnaður eins og Mars venju-
lega meðal vor.“ Síðan segir frá því, að Óðinn sé blótaður,
ef styrjöld er fyrir höndum.
Elztu heimildir, sem ætla má, að lýsi dýrkun Óðins á
Norðurlöndum, eru frá miðri 6. öld. Þá skrifar gríski
sagnritarinn Prokopios frá Miklagarði sögu Gota og
Vandala. Hann segir, að á eynni Þúle búi þrettán stórir
þjóðflokkar, sem hver hafi einn konung. Meðal þeirra
nefnir Prokopios Gauta (Gautoi), fjölmennan þjóðflokk.
Eftir því sem ég bezt veit, eru allir fræðimenn sammála
um, að lýsing Prokopiosar á guðsdýrkun Þúlebúa eigi við
Gauta. Lýsing hans er þannig: „Þeir eru blótmenn miklir
og færa alls konar fórnir. En fegursta fórn þeirra er fyrsti
fanginn, sem þeir taka í ófriði. Honum fórna þeir Aresi,