Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2021, Síða 9

Náttúrufræðingurinn - 2021, Síða 9
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 9 Ritrýnd grein / Peer reviewed þeim tíma og því svæði þar sem hann dvelst. Einnig breytist fæðan eftir því sem þorskurinn vex.19–21 Því eru helstu fæðutegundir þorsks mismunandi milli árstíma og svæða. Almennt er loðna aðalfæða þorsks síðla vetrar og fram á vor en á öðrum árstímum eru rækja, ísrækja, ljósáta og ýmsar fisktegundir meðal algengra fæðutegunda.20–24 Ferlar frá rafeindamerkjum sem hafa verið lengur en tvö ár í sjó sýna að þorskar eru á svipuðu dýpi og við svipað hitastig á sama árstíma ár eftir ár. Þeir virðast því ekki breyta um atferli; ef þeir sýna grunnfar eitt ár þá er líklegt að þeir geri það aftur næsta ár.8 Til eru þorskar sem falla ekki inn í þessa tvo hópa (6. mynd).25 Þeir dveljast til dæmis lengur á grunnslóðinni áður en þeir fara á djúpslóð. Einnig virðast djúpfars- þorskar sem hrygna við Norðausturland ekki fara eins djúpt og þeir sem hrygna fyrir suðvestan land, sem bendir til að þeir sæki á önnur fæðuöflunarsvæði. FAR Á ÍSLANDSMIÐUM Þorskur finnst allt í kringum landið og ferðast töluverða vegalengd á Íslands- miðum (7. mynd). Yfirgripsmesta sam- antekt um merkingar þorsks við Íslands er rit Jóns Jónssonar frá árinu 1996.5 Þar gerir hann grein fyrir merkingum tæplega 85 þúsund þorska á næstum 40 ára tímabili (1948–1986). Þar af endurheimtust um 11 þúsund merki eða 13% af merktum þorskum. Mest- megnis var um að ræða kynþroska fisk sem var merktur á hrygningartíma suð- vestanlands, en einnig kynþroska og ókynþroska fisk sem var merktur vítt og breitt umhverfis land að sumarlagi. Niðurstöðurnar gáfu vísbendingar um að kynþroska fiskur dveldist um hríð á hrygningarslóð við Suðvesturland og haldi síðan í ætisgöngu norður á bóginn að lokinni hrygningu, gjarnan réttsælis með viðkomu í Faxaflóa, en einnig voru dæmi um rangsælis göngur norður fyrir land. Merkingartilraunir frá árinu 1991 styðja þessar niðurstöður. Þær sýna einnig að flestar endurheimtur á hrygn- ingartíma eru á hrygningarsvæðunum og utan þeirra á fæðutíma (7. mynd). Meginhrygningarsvæði þorsks er við Suðvesturland3 en þó hrygnir þorskur allt í kringum landið.26,27 Vísbendingar eru um að frá árinu 2007 hafi þorskur farið að hrygna í meira mæli en áður í Breiðafirði og Faxaflóa.28 Ýmsar rann- sóknir benda til þess að við Ísland séu nokkrir aðgreindir hópar þorsks.29–31 Endurheimtur úr merkingum hafa sýnt að kynþroska þorskur er heimakær og fer gjarnan á sömu hrygningarslóð að vori.32 Heimasvæði þessara hópa er lítið yfir hrygningartímann en stækkar eftir hrygningu þegar þeir fara í fæðuleit og nær 95%-heimasvæði þorsks sem hrygnir við Suðvesturland frá Horni suður og austur um að Gerpi (8. mynd). Heimasvæði á hrygningartíma skarast lítið en á fæðuslóð geta blandast saman þorskar frá mismunandi hrygningar- svæðum. Skörunin er þó mismikil milli svæða (8. mynd). Þorskar sem hrygna í Breiðafirði33 og á Austfjörðum16 sýna einnig tryggð við sín hrygningarsvæði. Þeir þorskar hafa því annað farmynstur en þeir sem hrygna við Suðvesturland. Að hrygningu lokinni fer þorskur í fæðuleit en mislangt er frá hrygningar- svæðum að fæðusvæðum. Þorskur sem hrygnir við Suðvesturland fer ýmist í fæðuleit úti af Vesturlandi og Vest- fjörðum eða í austurátt meðfram suður- ströndinni (8. mynd D). Hins vegar fer þorskur sem hrygnir við Suðausturland frekar í austurátt í fæðuleit (8. mynd C). Hrygningarþorskur við Suðausturland er nær alfarið aðskilinn þorski í Breiða- firði (8. mynd A) sem fer nær ekkert suður fyrir Reykjanes. Þetta hegðunar- mynstur veldur því að hóparnir tveir haldast að mestu aðskildir árið um kring. Við það bætist að djúpfarsþorskur fer í fæðuleit í hitaskilin fyrir norð- vestan og austan landið en grunnfars- þorskur heldur sig á grunnslóðinni. Til að mynda sýndu staðsetningar tveggja grunnfarsþorska úr Faxaflóa að þeir héldu sig í Faxaflóa, Breiðafirði og við sunnanverða Vestfirði en fóru hvorki norður né suður fyrir land og ekki af grunnslóðinni.8 Þetta hefur verið hægt 0 2 4 6 8 10 200 150 100 50 0 H it as ti g (° C ) / T e m p e ra tu re Grunnfar / Coastal Djúpfar / Frontal D ýp i ( m ) / D e p th Maí Júl Sep Nóv Jan Mar Maí Júl Sep Nóv Jan Mar 0 2 4 6 8 10 600 500 400 300 200 100 0 H it as ti g (° C ) / T e m p e ra tu re D ýp i ( m ) / D e p th 0 100 200 300 400 500 Janúar Apríl Júlí Október 0 2 4 6 8 10 Janúar Apríl Júlí Október 6. mynd. Ferlar sem sýna meðaldýpi og meðalhitastig sex þorska; blágrænt = dæmigert grunn- far, grænt = dæmigert djúpfar, aðrir litir sýna frávik frá þessum dæmigerðu ferlum. – Mean depth and mean temperature of six cods; bluegreen = typical coastal, green = typical frontal, other colors show deviations from these typical behaviour types.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.