Þjóðmál - 01.03.2018, Qupperneq 57

ÞJÓÐMÁL Vor 2018 55
Þó að á það hafi verið minnst hér að framan
er rétt að rifja aftur upp að tekjuskattur var,
bæði í Bretlandi og Bandaríkjunum,
eingöngu lagður á tekjuhærri einstaklinga.
Í Bandaríkjunum var það upphaflega aðeins
1% launamanna, þeir allra launahæstu. Það
hafði þó ekkert með tekjujöfnun að gera,
heldur litu stjórnvöld beggja megin Atlants-
hafsins þannig á að aðeins tekjuhæstu
einstaklingarnir hefðu í raun efni á því að
greiða skatt af launum sínum. Höfundi er ekki
kunnugt um að nokkur önnur sjónarmið hafi
ráðið þar ferðinni.
Allt tal um tekjujöfnun og aðrar leiðir til að
nýta skatta í aðra þætti en tekjuöflun kom
síðar og sýnir að það er engin bremsa á ríkis-
valdinu þegar kemur að því að skattleggja
almenning og fyrirtæki.
Ríkið vinnur alltaf
Umræðan um skatta og skattheimtu er allt
önnur í dag. Nærtækast er að horfa hingað
til lands, til að sjá hvernig stjórnmálamenn
ræða um skatta og skattgreiðendur. Nú þykir
sjálfsagður hlutur að ræða um skatta sem
eitthvað allt annað en tekjuöflun fyrir ríkið
til að sinna helstu verkefnum sínum. Skattar
eru orðnir að verkfæri til jöfnunar á ýmsum
sviðum, menn tala um beitingu skatta til að
breyta hegðunarmynstri einstaklinga, skattar
eru búnir til í refsingarskyni og þannig mætti
áfram telja.
Það sorglegasta er að stjórnmálin (þ.e.
stjórnmálamennirnir) bera enga virðingu
fyrir þegnum landsins hvað þetta varðar.
Skattar eru orðnir að einu helsta verkfæri,
jafnvel vopni, ríkisins til að berja þegnana til
hlýðni við réttlætiskennd stjórnmálanna. Það
sama gildir um embættismenn, sem líta á
skattgreiðendur sem óþreytandi uppsprettu
tekna fyrir ríkisvaldið.
Enn verra er tal bæði stjórnmálamanna og
embættismanna þegar þeir tala um skatt-
greiðendur sem tekjustofna, sem þeir gera
iðulega. Það er talað um að fullnýta tekjust-
ofnana og ef það er ekki gert er það kallað
afsláttur eða undanþága.
Umræðan um aukið hlutverk hins opinbera
vill einnig leiða til þess að þeir sem taka
þátt í henni – og þá helst þeir sem tala fyrir
auknum umsvifum hins opinbera – ala oft
á lágum hvötum (t.d. öfund) og vilja beita
skattkerfinu óspart til að koma stefnu sinni
í framkvæmd. Þess mátti sjá dæmi fyrir
kosningarnar sl. haust. Í október sl. sagði
Katrín Jakobsdóttir, núverandi forsætis-
ráðherra, að síðustu tvær ríkisstjórnir hefðu
„afsalað“ ríkinu ákveðnum tekjum með því að
lækka veiðigjöld og láta auðlegðarskattinn
renna sitt skeið (sem reyndar var ákvörðun
síðustu vinstristjórnar). Þessi rök duga þó
oftast í þeim tilgangi að auka umsvif hins
opinbera, stækka eftirlitsiðnaðinn, auka
afskipti ríkisins af daglegu lífi okkar, hækka
skatta, setja á fót nýjar stofnanir o.s.frv.
Niðurstaðan verður sú að hið opinbera
vinnur alltaf. Skattalækkanir heyra nú til
algjörra undantekninga og enginn flokkur
berst fyrir hönd skattgreiðenda, ekki einu
sinni Sjálfstæðisflokkurinn. Það mátti svo
sem ekki búast við miklu í stjórnarsamstarfi
við Vinstri græn, en við yfirlestur hins langa
og innihaldssnauða stjórnarsáttmála virðist
þó vera að Sjálfstæðisflokkurinn hafi ekki
fengið neinu framgengt í skattamálum, hafi
hann á annað borð reynt. Þó hefur verið
boðað að tryggingargjald kunni að lækka,
en það verður þá einhver tæknileg úrlausn
sem kann að koma til við inngrip ríkisins
við gerð kjarasamninga. Þeir skattar sem
skipta almenning mestu máli, tekjuskattur
og virðisaukaskattur, munu að óbreyttu
standa í stað. Þá má nefna að enginn hefur
boðað lækkun útsvars eða fasteignagjalda í
aðdraganda komandi sveitastjórnarkosninga.
Tilfinningin er sú að embættismennirnir
í fjármálaráðuneytinu ráði ferðinni þegar
kemur að skattamálum. Skattar munu aldrei
lækka nema sú aðgerð sé drifin áfram af
hugsjón stjórnmálamanna. Það er því þeirra
hlutverk að spyrna við fótum og láta til sín
taka, ekki síst í skattamálum.
Höfundur er ritstjóri Þjóðmála.