Þjóðmál - 01.03.2018, Síða 68

66 ÞJÓÐMÁL Vor 2018
Upplýsingar forsenda aðgerða
Upplýsingar eru í augum margra milt
stjórntæki en ég er því ósammála og
bendi á fordæmi fyrir virkni þeirra, vísa t.d.
í frétt þar sem Pokasjóður greindi frá því að
dregið hefði úr plastpokasölu um 20%, eða
heilan fimmtung, í sumum verslunum eftir
um fjöllun um skaðsemi plastpoka. Í byrjun
þessa árs staðfesta verslanir Samkaupa þessa
þróun og að samhliða rjúki sala á fjölnota
pokum upp. Þetta er breyting sem fólk er
tilbúið að gera á neysluvenjum sínum á
grundvelli opinberra upplýsinga.
Þessi dæmi sýna að margt fólk er skynsamt og
vill tileinka sér góðar upplýsingar og bregðast
við ástandinu sem hefur teiknað sig upp í
hafinu. Íslendingar hafa sterka tengingu við
hafið, en hagsmunir hafsins eru hagsmunir
þjóðarinnar, þar sem afkoma hennar hefur um
aldir byggst á sjávarútvegi. Hvati Íslendinga
til að gera eitthvað á grundvelli upplýsinga
ætti að vera meiri en ýmissa annarra þjóða.
Að minnsta kosti verður með því að velja
stjórntækið opinberar upp lýsing ar hægt að
virkja umtalsverðan fjölda fólks; almenning,
félaga- og grasrótarsamtök, samfélagsábyrg
fyrirtæki og fleiri. Slíkt hreyfing er þegar
hafin, dæmi um það er Blái herinn, Bylting
gegn umbúðum, Plastlaus september og
áfram mætti telja. Með haldbærum opin-
berum upplýsingum getur slíkum hreyfingum
aðeins vaxið fiskur um hrygg og barátta
þeirra orðið markvissari. Skortur á opinberum
upplýsingum væri að sama skapi leiðin niður
á við.
Nauðsynlegt að setja reglur
Þrátt fyrir að upplýsinga og rannsókna sé
þörf vitum við nú þegar um helstu upp-
sprettur plastmengunar í hafi. Við vitum um
óhóflega notkun burðarplastpoka, við vitum
af viðbættu örplasti í snyrtivörum og tann-
kremum og við vitum af örplasti í dekkjum,
flíspeysum og svo lengi mætti telja. Við
vitum líka að skólpmál hér á landi eru í ólagi
og að við þyrftum tveggja þrepa hreinsun,
ef vel ætti að vera. Hér er ekki eftir neinu
að bíða. Margt af því sem hér er upptalið er
óþarfi sem fólk getur vel verið án. Þversögn
Giddens og of mikið vöruúrval þvælist fyrir
neytendum og sé undirbyggt með góðri
upplýsingagjöf að tiltekinna aðgerða sé þörf
gætum við hratt og örugglega náð miklum
árangri í baráttunni gegn plastmengun
hafsins með því að velja stjórntækið reglur.
Plastiðnaðurinn hefur enga hagsmuni af því
að pakka saman framleiðslutækjum sínum,
þótt mengun greinist í hafi. Þvert á móti eru
það hagsmunir iðnaðarins að plast sé áfram
framleitt í sem mestum mæli. Maíspokar hafa
skotið upp kollinum sem staðgönguvara
burðarplastpoka en aldrei náð yfirhöndinni.
Takmarkaður hluti neytenda venur sig á að
nota fjölnota burðarpoka. Með reglum er
einfaldlega hægt að banna almenna notkun
burðarplastpoka og það sama má segja
um snyrtivörur og tannkrem sem innihalda
örplast, alveg sérstaklega þeirra vara þar
sem örplasti er vísvitandi bætt við innihaldið.
Umhverfisstofnun hefur eftirlit með vörum
sem innihalda óæskileg efni og bannar
innflutning og dreifingu efna sem talin eru
skaðleg.
Hér er ekki eftir neinu að bíða, það þarf að
endurskoða allar reglugerðir í þessu tilliti og
taka mið af plastmengun hafsins til jafns við
annars konar skaðsemi. Þrátt fyrir að upp-
lýsingar megi bæta og þær skorti vitum við
nóg, eins og rakið hefur verið, til að gera
þetta hér og nú.
Íslendingar hafa sterka tengingu við
hafið, en hagsmunir hafsins eru
hagsmunir þjóðarinnar, þar sem
afkoma hennar hefur um aldir
byggst á sjávarútvegi. Hvati
Íslendinga til að gera eitthvað á
grundvelli upplýsinga ætti að vera
meiri en ýmissa annarra þjóða.