Þjóðmál - 01.03.2018, Qupperneq 70

68 ÞJÓÐMÁL Vor 2018
Tæknilega séð mætti sjá fyrir sér tengslanet
þar sem ein stjórnstöð samhæfir starf ólíkra
skipulagsheilda (e. network administrative
organization) en reynslan af því á Íslandi er
ekki góð, sbr. stjórnstöð ferðamála. Ég óttast
tvíverknað og tímaeyðslu; til að samhæfa
þyrfti stjórnstöðin t.d. sífellt að kalla eftir
upp lýsingum sem eru þegar til staðar á réttum
stöðum, eins og hjá Umhverfisstofnun. Því er
einfaldara að sleppa milliliðnum.
Plastmengun hafsins er auðvitað ekki bara
vanda mál hins opinbera þótt stjórnvöld beri
mesta ábyrgð á málefni hafsins. Hafið snertir
okkur öll og um leið starfsemi fjölmargra
fyrirtækja, miklir hagsmunir eru tengdir hafinu.
Því blasir við að samvinna einkageirans og
opinbera geirans (e. public-private partner-
ship) er skilvirkasta leiðin enda stjórnunarlegt
bandalag einkageirans og opinbera geirans
og einnig grasrótarsamtaka sem rekin eru án
hagnaðarsjónarmiða og veitir tengslanetið
t.d. gott utanumhald eigi að nota styrki.
Hér mætti til dæmis sjá fyrir sér samstarf
um verkefni sem snýr að plastmengun
hafsins þar sem aðkomu eiga aðilar eins og
Umhverfis stofnun, Matís, HB Grandi og Blái
herinn. Slíkt samstarf er jafnan stofnað til að
auka umfang og sýnileika samfélagslegra
verkefna, til að auka almennan stuðning
við þau og til að draga úr skuldsetningu við
þau. Það eykur aftur hagkvæmni, hraða og
skilvirkni, en þegar menn standa frammi fyrir
risastóru umhverfisvandamáli eins og plast-
mengun hafsins er mesti kosturinn að geta
dreift kostnaði og dregið þannig úr áhættu
hvers og eins.
Samvinna af þessu tagi er jafnan sett á til að
veita þjónustu sem mætir þörfum almenn-
ings, s.s. blása til upplýsingaherferðar,
vakta og rannsaka ákveðið ferli og til að eiga
sameiginlegt skipulagsferli en einnig segir
í lýsingu á tengslanetinu að verkefni á sviði
samvinnu einkageirans og opinbera geirans
geti ýmist verið stór eða smá í sniðum og
farið fram hvort sem er á sveitarstjórnarstigi
eða á sviði alþjóðastjórnmála. Þetta er sem
klæðskerasniðið að plastmengun hafsins
þar sem markmið ólíkra aðila er að upplýsa,
rannsaka og vakta (Umhverfisstofnun,
Hafró og Matís, jafnvel háskólarnir) og eins
er þetta úrlausnarefni sem krefst sýnileika í
samfélaginu og þess að það hafi almennan
stuðning. Í lýsingu á tengslanetinu kemur
fram að lík legast sé að ein skipulagsheild
leiði sam vinnuna, sem ég hef þegar lagt til að
verði gert við myndun tengslanets um plast-
mengun hafsins.
Þar sem plastmengun hafsins snertir ríki og
sveitarfélög, ólíkar stofnanir og ráðuneyti má
vel gera ráð fyrir að tengslanet þvert á stjórn-
sýslustig (e. intergovernmental relations) eða
innan stjórnsýslunnar (e. intragovern mental
relations) geti hjálpað til við afmörkuð
úrlausnarefni á verksviði hins opinbera. Til
dæmis gæti ríkið með tengslaneti þvert á
stjórnsýslustig stutt við sveitarfélög eins og
Stykkishólm sem vilja vera plastpokalaus og
ríkið haft hag af reynslunni af slíku samstarfi í
öðrum tengdum verkefnum.
Valdaframsal innan og utan stjórn sýslunnar
getur aukið skilvirkni. Eins mætti hugsa sér
innan stjórnsýslunnar að Hafrannsókna-
stofnun og Umhverfisstofnun mynduðu
„samsláttarstjórnvald“ um rannsóknir á
plastmengun hafsins; hefðu samráð, deildu
upplýsingum, fjármagni og forræði.
Því er mikilvægt fyrir alla sem hafa hagsmuni af því að draga úr
plastmengun í hafi að grípa tækifærið og koma á framfæri lausnum
sem stjórnvöldum þykja fýsilegar og eru tæknilega framkvæmanlegar.