Þjóðmál - 01.03.2018, Qupperneq 71

ÞJÓÐMÁL Vor 2018 69
Tækifæri til stefnumótunar er núna
Að lokum er rétt að velta fyrir sér stöðunni og
tækifærunum fram undan. Samkvæmt dag-
skrárkenningum Kingdons er plastmengun í
hafi að komast æ oftar á dagskrá stjórnvalda
(e. governmental agenda). Vandamálið (e.
problem) er nokkuð vel skilgreint og mikið
um það fjallað í fjölmiðlum og þannig er
vandamálastraumurinn (e. problem stream)
virkur. Málið er líka til umfjöllunar á vettvangi
stjórnmálanna (e. politics), en vikið er t.d.
að plastmengun hafsins í stjórnarsáttmála
nýrrar ríkisstjórnar sem leidd er af flokki sem
kennir sig við umhverfisvernd. Almenningur
er málinu velviljaður enda eru græn málefni í
tísku nú til dags. Þetta túlkum við sem virkan
stjórnmálastraum (e. political stream) (King-
don, 2011).
Vandinn er sá að það þarf einfaldlega að
gera miklu meira, okkur skortir virkan
stefnu mótunarstraum (e. policy stream). Nú
er tíminn til að breyta áhyggjum í stefnu-
mótandi aðgerðir.
Góðu fréttirnar eru þær að málefnið er
áfram í tísku, það má greina af virkni á sam-
félagsmiðlum og fjölda frétta og um fjallana
í fjölmiðlum. Og á meðan svo er þá er
stefnu mótunarglugginn (e. policy window)
galopinn, en stefnumótunarglugginn er
tækifæri málsvara til að þoka málum áfram í
meðferð stjórnvalda. Þessi gluggi lokast um
leið og athygli og áhugi fjölmiðla og almenn-
ings minnkar, þá snúa stjórnmálamenn sér
að öðru og það getur liðið mislangur tími þar
til glugginn opnast á ný, ef það á annað borð
gerist. Því er mikilvægt fyrir alla sem hafa
hagsmuni af því að draga úr plastmengun í
hafi að grípa tækifærið og koma á framfæri
lausnum sem stjórnvöldum þykja fýsilegar
og eru tæknilega framkvæmanlegar. Með
tilliti til plastmengunar í hafinu í kringum
Ísland vantar tilfinnanlega athafnamenn á
sviði stefnumótunar (e. policy entrepreneurs)
sem eru reiðubúnir að leggja mikið í sölurnar
fyrir málstaðinn og semja um stefnumótun í
málaflokknum við stjórnvöld.
Þetta geta verið fulltrúar eigin hagsmuna,
s.s. vegna fyrirtækjareksturs, hugsjónafólk
eða fulltrúar stofnana, trúverðugir fulltrúar
sem stjórnvöld taka mark á. Við gætum með
góðum vilja skilgreint slíkt fólk í íslensku sam-
félagi en af ástæðum sem eru mér ókunnar
hefur enginn sýnt sig í þungavigtarflokki
þegar kemur að því að beita stjórnvöld
þrýstingi vegna plastmengunar hafsins
(Kingdon, 2011).
Enn er pólitíski straumurinn beljandi og
stefnumótunarglugginn stendur opinn upp
á gátt. Hvellskýrt merki þess kom fram með
nýársávarpi Guðna Th. Jóhannessonar, (2018)
forseta Íslands, til þjóðarinnar 1. janúar
2018. Forsetinn greindi tækifærin fyrir Ísland
hárrétt þegar hann talaði út frá þeirri svörtu
spá að um miðja öldina verði meira plast en
sjávarfang í höfum heimsins.
„Á alþjóðavettvangi ættum við Íslendingar
að láta til okkar taka um þessa vá alla.
Líklegast er að rödd smáþjóðar heyrist
þegar þekking og heilindi búa greinilega
að baki“ (Guðni Th. Jóhannesson, 2018).
Höfundur er MPA í opinberri stjórnsýslu.
Heimildir:
Giddens, A. (2009). The politics of climate change. Cam-
bridge: Polity Press.
Guðfinnur Sigurvinsson. (2018). Plastmengun í hafi – Hvað
er til ráða? Sótt af https://skemman.is/handle/1946/29321
Guðni Th. Jóhannesson. (2017). Nýársávarp forseta Íslands
Guðna Th. Jóhannessonar 1. janúar 2018. Sótt af http://
forseti.is/media/3015/2018_01_01_aramotaavarp.pdf
Guðrún Erlingsdóttir. (2018, 3. janúar). Fjölgun fjölnota-
poka 250% milli ára. mbl.is. Sótt af https://www.mbl.is/
frettir/innlent/2018/01/03/fjolgun_fjolnotapoka_250_
prosent_milli_ara/
Kingdon, J. W. (2011). Agendas, alternatives and public
policies. New York: Longman.
Koliba, C., Meek, J. W. og Zia, A. (2011). Governance
networks in public and administration and public policy.
Boca Raton, FL: CRC.
Stjórnarráð Íslands. (2017, 30. nóvember). Sáttmáli. Sótt af
https://www.stjornarradid.is/rikisstjorn/stefnuyfirlysing/
Þórgnýr Einar Albertsson. (2017, 11. maí). Plast-
pokarnir virðast á útleið. Vísir. Sótt af http://www.visir.
is/g/2017170519811/plastpokarnir-virdast-a-utleid