Þjóðmál - 01.03.2018, Side 86

84 ÞJÓÐMÁL Vor 2018
í bankakreppunni 2007-2009, og keyrði þó um
þverbak eftir hrun íslenzka fjármálakerfisins
í október 2008. Innistæðutryggingasjóðir í
Bretlandi og Hollandi greiddu innistæðu-
eigendum eignir sínar í hinum föllnu
bönkum, og síðan hófst mikil rekistefna á
milli þarlendra og íslenzkra yfirvalda um þá
kröfu brezkra og hollenzkra yfirvalda, að
íslenzka ríkið ábyrgðist fjárútlát þeirra með
vöxtum. Varð heitt í kolunum, einkum á milli
Íslendinga og Breta, því að ríkisstjórn brezka
Verkamannaflokksins setti íslenzka ríkið og
nokkur fyrirtæki á lista yfir hryðjuverkamenn
2008 og beitti hryðjuverkalögum á íslenzku
bankana í Lundúnum. Var þetta fólskuleg
aðgerð, sem var greinilega ætlað að koma
Íslendingum á hnén og ríkinu í greiðsluþrot.
Fór þessi deila að lokum þannig eftir miklar
deilur á Alþingi og um allt þjóðfélagið, að
Íslendingar hrundu samningum vinstri
stjórnarinnar, 2009-2013, af höndum sér í
tveimur þjóðaratkvæðagreiðslum, og EFTA-
dómstóllinn úrskurðaði síðan gegn ESA, Eftir-
litsstofnun EFTA, Íslendingum í vil í janúar
2013 í máli, sem Bretar og Hollendingar með
stuðningi ESB höfðuðu gegn Íslandi. Nutu
Íslendingar þess þar, að ekki voru til dóma-
fordæmi frá ESB-dómstólinum.
Þetta var alvarlegasta deiluefni Breta og
Íslendinga frá lokum síðasta landhelgisstríðs-
ins 1976, og í bæði skiptin voru gríðarlega
miklir hagsmunir íslenzku þjóðarinnar í húfi,
en tiltölulega litlir hagsmunir Bretlands. Má
þar vissulega greina kúgunartilburði gamla
stórveldisins gagnvart smáþjóð í grennd.
Nú eru hins vegar engin óveðursský á himni,
svo langt sem augað eygir, í samskiptum
Íslands og Bretlands. Miklu fremur blasa við
sameiginlegir hagsmunir tveggja eyþjóða í
Norður-Atlantshafi eftir úrsögn Bretlands úr
ESB. Sá atburður er til þess fallinn að breyta
hagsmunamati Íslendinga og losa um tengsl-
in við ESB, sem verða sífellt meira íþyngjandi
fyrir EFTA-þjóðirnar innan EES vegna nánari
samruna ESB.
Það verður vafalítið gerður fríverzlunar-
samningur á milli ESB og Bretlands. Það
verður væntanlega tiltölulega einfalt fyrir
Íslendinga og Breta að semja um fríverzlun á
grundvelli téðs fríverzlunarsamnings. Hvers
vegna ætti sams konar samningur ekki að
nást á milli ESB og Íslands, ef EES-samn-
ingnum verður sagt upp?
Fimmta frelsi Innri markaðarins
ESB hefur gefið út Þriðja orkumarkaðslaga-
bálkinn, sem hefur að leiðarljósi snurðulaust
og frjálst flæði orku – eldsneytisgass og
raforku – á milli ESB-ríkjanna. Þessi bálkur,
t.d. 2009/72/ESB um rafmagn, á, samkvæmt
ákvörðun sameiginlegrar nefndar ESB og
EFTA-ríkjanna þriggja í EES 5. maí 2017,
að verða hluti EES-samningsins. Ef/þegar
þjóðþing Noregs, Liechtensteins og Íslands
samþykkja frumvarp ríkisstjórna landanna
þess efnis, munu þessir lagabálkar og
reglugerðir einnig gilda í þessum EFTA-
löndum, þótt hagsmunir dreifbýlu og orku-
ríku norrænu landanna fari engan veginn
saman við hagsmuni þéttbýlla og fremur
orkusnauðra landa meginlandsins. Hættan
af innleiðingu Þriðja orkumarkaðslagabálks-
ins er augljós og yfirvofandi í Noregi vegna
sæstrengja í rekstri og í undirbúningi, sem
flutt geta tæplega helming af afli virkjana
Noregs, og hún er fyrir hendi á Íslandi líka,
af því að tæknilega er unnt að leggja og
reka sæstreng frá Íslandi til útlanda, sem
flutt getur a.m.k. helminginn af aflgetu
virkjana í rekstri á Íslandi árið 2018. Leiða
má að því gild rök, að lýðræðislega kjörin
yfirvöld landanna muni missa tökin á þróun
raforkumálanna eftir lögleiðingu þessa
„fimmta frelsis ESB“, því að ráðstöfunarrétt-
ur orkunnar flyzt í hendur Orkustjórnsýslu-
stofnunar ESB og útibús hennar í hverju landi.
Sett hefur verið á laggirnar í Slóveníu
Orkusamstarfsstofnun ESB, ACER (Agency
for the Cooperation of Energy Regulators),
stjórnsýslustofnun um orkuflutningsmálefni,
sem framkvæmdastjórn, leiðtogaráð og
þing ESB hafa framselt mikið vald til um