Saga - 2012, Blaðsíða 28

með svo mikinn liðsmun að átta heiðnir menn voru um einn kristinn
eftir því sem sagðist og er bardaginn hafði litla stund staðið flýðu
kristnir menn. Þá birtist þeim auðsýnilega Jacobus postuli svo talandi:
„Snúið aftur, óttist ekki! Ég skal frammi standa með yður. Þér skuluð
sigur fá.“ Við þessa vitran styrktust kristnir menn og sneru móti full-
djarflega en heiðingjar flýðu fullir hræðslu. Voru teknir kóngar allir og
drepnir og sá mikli her er þeim hafði fylgt en kristnir menn áttu sigri
hrósa er gjörðist anno domini 1340, Benedicti páfa seximo en 24. ríkis
Magnúsar kóngs.64
Þrátt fyrir nákvæma tímasetningu er orrusta af þessu tagi í raun
tímalaus, hluti af eilífri baráttu kristni og heiðni. Heiðin goð voru
talin etja kappi við guð á vígvellinum, ekki í táknrænum skilningi
heldur beinlínis. Þess vegna vill Agulandus konungur í Afríku hafa
fjóra guði með í för þegar hann fer að berjast við hina kristnu. „Og
til þess að þeir leggi fulla alvöru fram í vort fullting skulu vér þann
mesta heiður þeim til sæmdar veita sem vér erum skyldugir, það er
að búa þá alla með skærasta gulli, setja dýrastum gimsteinum og
grafa með frábærum hagleik.“65 Ósigur hans verður um leið ósigur
trúarinnar sem hann berst fyrir. Maumet dugar ekki heiðingjum í
orrustum en guð verndar sína.
Þess konar boðskap mátti lesa í þýðingum og annálaklausum frá
fjarlægum löndum, en hvernig var veruleikinn sem norrænir menn
höfðu sjálfir kynnst suður í löndum? Var hann e.t.v. eilítið flóknari?
Í Orkneyinga sögu segir frá ferð Orkneyjajarls til Landsins helga á
12. öld og þar kemur fram að „[þ]eir Rǫgnvaldr jarl sigldu … suðr
undir Serkland ok lágu undir Serklandsborg einni ok gerðu þar sjau
nátta grið við staðarmenn ok áttu við þá kaup ok seldu þeim silfr ok
annat fé“.66 Slík viðskipti gátu verið algengari en ætla má af heim-
ildum sem leggja áherslu á stríð.
Ef marka má diplómatísk samskipti Norðmanna og múslíma á
13. öld stafaði norrænum mönnum ekki mikil ógn af Serkjum á
þeim tíma. Íslendingar voru enn fjær þessari ógn. Í bannsakabréfi
Árna Þorlákssonar, biskups í Skálholti, frá 1281 er t.d. ekki tekið upp
ákvæði úr norskri löggjöf að þeir séu í banni „sem saracenis flytja til
handa vopn eða skip eða járn, eða gerast skipstjórnarmenn þeirra
sverrir jakobsson26
64 Islandske Annaler, bls. 221–222.
65 Karlamagnus saga ok kappa hans, bls. 135.
66 Orkneyinga saga, bls. 228.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 26