Saga - 2012, Síða 36

vilhelm vilhelmsson
„Ánægja með það sem er — ið gamla,
er andlegur dauði“
Af hugmyndum og félagsskap íslenskra róttæklinga
í Manitoba við upphaf 20. aldar
Íslendingar vestanhafs voru stórtækir í útgáfu blaða, tímarita og smárita af
ýmsu tagi á árunum í kringum aldamótin 1900. Þar kenndi ýmissa grasa og
má greina mikla grósku í hugmyndum Vestur-Íslendinga um stjórnmál, trú,
skáldskap og menningu. Meðal annars var virkur hópur pólitískra róttækl-
inga sem fór hörðum orðum í ræðu og riti um samfélag og menningu síns
nýja heimalands og um samfélag íslenskra innflytjenda vestanhafs, við lít-
inn fögnuð þeirra síðarnefndu. Hér verður fjallað um þessa róttæklinga,
hugmyndafræði þeirra og félagslíf, í samhengi við norðuramerískt samfélag
við upphaf 20. aldar. Færð verða rök fyrir því að hugmyndir og störf þessara
róttæklinga hafi verið eitt form aðlögunar að nýjum heimkynnum, skapað
á forsendum þeirra sjálfra í andstöðu við þær kröfur um samlögun sem
gerðar voru af ráðandi öflum.
Í nóvembermánuði árið 1901 skrifaði Vestur-Íslendingurinn Sigfús
B. Benedictsson bandaríska anarkistaritinu Lucifer, the Light-Bearer
svohljóðandi skilaboð: „Ég sendi ykkur hérmeð nöfn þeirra Íslend-
inga sem ég tel verðskulda nokkur tölublöð af afbragðsgóðu blaði
ykkar … Ég tel Lucifer vera líkt og kennslubók um raunverulega
siðmenningu. Væri ég tekinn af lífi á morgun myndi ég engu að
síður trúa því og lýsa því yfir að anarkismi sé sú göfugasta hugsjón
sem ég þekki.“1 Yfirlýsing Sigfúsar um fylgispekt sína við anark-
isma er lýsandi dæmi um pólitískar hugsjónir meðal íslenskra inn-
flytjenda í Vesturheimi um aldamótin 1900 sem voru á skjön við
ríkjandi hugmyndafræði og ráðandi gildi hins nýja heimalands en
hafa löngum verið hornreka í sagnritun um Vestur-Íslendinga.
Saga L:2 (2012), bls. 34–69.
1 Lucifer, the Light-Bearer 14. nóvember 1901, bls. 358. „I herewith send you names
of Icelanders that I consider worthy [of] a few copies of your splendid paper …
I consider Lucifer the text book of a true civilization. If I was to be electrocuted
tomorrow I would still believe and say that Anarchism is the most noble ideal
I have ever heard.“
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 34