Saga - 2012, Page 56

málum og í öllum blöðum þeirra er tekin afstaða með róttækum
breytingum á stöðu kvenna í samfélaginu, stríðsrekstur gagn -
rýndur, talað fyrir bættri meðferð á dýrum og lýst yfir samstöðu
með baráttu verkafólks gegn auðvaldi.74 Þetta var engu að síður
sundurleitur hópur og skoðanir þeirra um margt ólíkar. Þau nýttu
blöð sín til þess að ræða þessar ólíku hugmyndir sín á milli, stundum
í bróðerni en á köflum af talsverðri heift.
Skilgreining hugtaka var eitt helsta þrætueplið og er það til
marks um þann fjölbreytileika sem einkenndi róttækar hugmynda-
stefnur á þessum árum. Kenningar voru ekki meitlaðar í stein
heldur opnar til umræðu og menn skilgreindu hugtök eftir eigin
skilningi á orðinu en ekki viðtekinni kennisetningu. Jóhann Pétur
Sólmundsson sagði t.d. Sigfús Benedictsson bera á borð blekkingar
um anarkisma í ritum sínum. Jóhann lýsti anarkisma sjálfur sem
kenningaramma um ótakmarkað „hegðunarfrelsi“ einstaklinga sem
taki sér „sjálfsvald“ til að breyta einungis eftir eigin samvisku.
Hugsjón anarkista væri í raun „algjört fjelagsleysi“, þ.e. að anark-
istar væru andsnúnir hvers kyns þjóðfélagsskipulagi.75 Andspænis
þessari afbökuðu túlkun á anarkisma tefldi Jóhann Pétur fram sósí-
alisma sem „allsherjar bræðralag[i] með þannig sniðnum bræðra -
fjelagsreglum, að enginn komist upp með það, að vaða upp fyrir
höfuðið á meðbróður sínum,“ þjóðfélagsskipulag þar sem kjörnir
embættismenn eru „framkvæmdanefnd“ sem lúta því sem meiri-
hluti almennings „hyggur að sje rétt.“76
Jóhann Pétur og aðrir aðstandendur Baldurs voru ákafir stuðn -
ings menn hugmynda um beina löggjöf, sem þeir töldu leið til að
ná fram „þjóðarvilja“ og tryggja yfirráð almennings yfir allri
„þjóðar eign“ og þeir virðast aldrei hafa efast um ágæti slíks meiri-
hlutaalræðis þótt þeir hafi sjálfir tilheyrt minnihlutahópi innflytj-
vilhelm vilhelmsson54
74 Sjá t.d. A.E.K., „Stríð“, Baldur 16. nóvember 1904, bls. 2; „Nýr minnisvarði“,
Baldur 28. mars 1904, bls. 2; Bergljót Björnson, „Alvöruorð“, Dagskrá II 24. ágúst
1901, bls. 1–2; „Stefna“, Dagskrá II 20. júlí 1901, bls. 1; „Kvenrjettindi“, Baldur
14. apríl 1909, bls. 3; „Dýrin“, Maple Leaf Almanak 1903, bls. 45–53; Sig. Júl.
Jóhannesson, „Fyrir nokkrum árum, eða meirihluta sýki“, Freyja 11:10 (1909),
bls. 227–228; „Friður“, Freyja 3:10 (1900), bls. 188–189; „Barnakróin — sannur
vinur“, Freyja 11:4 (1908), bls. 92–93; „Meðferð á skepnum“, Freyja 1:12 (1899),
bls. 4–5; „Verkfallið í Tampa“, Freyja 4:12 (1902), bls. 236.
75 J.P. Sólmundsson, „Um jafnaðarmennsku“, Baldur 10., 17., 24. ágúst og 7. sept-
ember 1904.
76 Sama heimild.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 54