Saga - 2012, Page 60

Hinn svonefndi Fyrsti íslenzki únitarasöfnuður í Winnipeg var
stofnaður 1. febrúar 1891. Við stofnun safnaðarins voru samþykkt
grundvallartrúaratriði únitara ásamt lögum safnaðarins og því lýst
yfir að sá kristindómur sem lúterska kirkjan boðaði væri fornfáleg-
ur og jafnvel hættulegur samfélaginu. Undir skjalið skrifa m.a.
Sigfús Benedictsson, Margrét J. Benedictsson, Einar Ólafsson, Fred
Swan son og William Anderson.87 Um svipað leyti hóf Magnús J.
Skapta son, lúterskur prestur í byggðum Íslendinga við Winnipeg -
vatn, að andæfa skoðunum Kirkjufélagsins og stofnaði þar klofn-
ingssöfnuði. Þessir söfnuðir komu allir saman á þingi í Winnipeg í
júní 1901 og stofnuðu Hið únitaríska fríkyrkjufjelag Vestur-Íslend-
inga.88
Únitarismi er frjálslynd trúarskoðun byggð á skynsemistrú og
rökhyggju. Hann afneitar yfirskilvitlegum kenningum kristninnar
eins og þríeiningu og meyfæðingu. Únitarar upphefja „manndóm-
leik guðs“ og „guðdómleik mannsins“ og skipta kraftaverkatrú á
upprisu Krists út fyrir trú „á siðferðiskenningar hans til lífernis betr-
unar“. Meðal únitara er engin eiginleg trúarjátning heldur hefur
hver frelsi til að túlka kenninguna eftir eigin höfði.89 Í augum vest-
uríslenskra róttæklinga var söfnuður únitara „uppreistarflokkur“
vilhelm vilhelmsson58
inga en er oftast lýst sem hlutlausum og óumdeildum félagsskap sem engum
hafi staðið stuggur af. Bæði félögin hafa þannig verið hvítþvegin af umdeildari
þáttum sögu þeirra í því skyni að ýkja samheldni og menningar auð allra
Vestur-Íslendinga. Um únitara, sjá t.d. V. Emil Gudmundsson, The Icelandic
Unitarian Connection. Beginnings of Icelandic Unitarianism in North America
(Winnipeg: Wheatfield Press 1984); Valdimar J. Eylands, Íslenzk kristni í vestur-
heimi (Reykjavík: Þjóðkirkja Íslands 1977), bls. 132–148. Um Menn ingar félagið
og Hagyrðingafélagið sjá t.d Guttormur J. Guttormsson, „Sigurður Júl.
Jóhannesson og íslenzka hagyrðingafélagið í Winnipeg“, Eim reiðin 72:2 (1966),
bls. 152–160; Þorsteinn Þ. Þorsteinsson, Vestmenn, bls. 232–235; Tryggvi J.
Oleson, Saga Íslendinga í Vesturheimi V, bls. 60–61.
87 V. Emil Gudmundsson, The Icelandic Unitarian Connection, bls. 97–102.
88 Félagið breytti um nafn tveimur árum síðar og sleppti vísuninni í fríkirkju. Sjá
„Hið únitariska kyrkjufjelag Vestur-Íslendinga“, Ný Dagsbrún 1:1 (1904), bls.
5–16.
89 Earl Morse Wilbur, Our Unitarian Heritage. An Introduction to the History of the
Unitarian Movement (Boston: Beacon Press 1925); V. Emil Gudmundsson, The
Icelandic Unitarian Connection; J. P. Sólmundsson, „Tilgangur hins únitariska
kyrkjufjelags Vestur-Íslendinga“, Ný Dagsbrún 1:1 (1904), bls. 17–19; S. B.
Benedictsson, Opið bréf til séra Rögnvalds Péturssonar og Heimfararljóð, dularfull
fyrirbrigði og fleira (Winnipeg: Maple Leaf Press 1930), bls. 14.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 58