Saga - 2012, Síða 112

prestar hafi á 18. öld verið farnir að laga sig að erlendum háttum í
mataræði. Athugunin á sérpöntunarverslunarbókinni árið 1784
bendir til að aðeins stærri hópur hafi verið kominn á bragðið með
framandi matvöru. Þar mátti einnig sjá nöfn verslunarþjóna og
beykja sem unnu fyrir verslunarfélagið og nokkuð af Íslendingum
til sjávar og sveita sem ekki báru starfstitla eða heiðurstitla.
Prestarnir voru fáir. Líklega hafa þeir sem áhyggjur höfðu af auk-
inni neyslu lægri stéttanna eitthvað haft til síns máls um að neyslu-
venjur væru að breytast, þótt annað mál sé hvort siðferðisboðskap-
ur þeirra um oflæti hafi fallið öllum.
Innflutningur á munaðarvöru dreifðist yfir allt landið þótt meira
hafi verið flutt á ákveðna staði en aðra. Í grófum dráttum má segja
að bæði meiri og sértækari varningur hafi verið fluttur inn til Suður-
og Vesturlands en til Norður- og Austurlands. Lítið af munaðarvöru
fór til Snæfellsness og Suðurnesja. Ákveðin býli skera sig úr, en auk
þess verslunarstaðirnir Vestmannaeyjar, Flatey og Patreksfjörður.
Nær allar matvörurnar sem nefndar eru í Einföldu matreiðsluvasakveri
fyrir heldri manna húsfreyjur voru sérpantaðar einhvers staðar á land-
inu árið 1784. Ekki skorti heldur viðeigandi borðbúnað, sem fluttur
var til ýmissa staða á landinu. Hafi innflutningur á vörum í líkingu
við þann sem verslunarbókin vitnar um verið árlegur, má ganga út
frá því að munaðarvarningur frá Evrópu hafi smám saman rutt sér
til rúms á Íslandi. Vöruúrvalið er sambærilegt við það sem tíðkaðist
á borgaralegum heimilum í Danmörku og Englandi og margar vör-
ur komnar langt að, þótt magnið hafi ef til vill ekki verið mikið.
En þótt ítarleg sé vakna fleiri spurningar við lestur bókarinnar en
hún svarar. Matarmenningu mætti skoða nánar með tilliti til ein-
stakra vöruflokka og ýmiss varnings og setja í samhengi við matar -
æði á landinu. Krambúðarbækur kaupmanna veita nánari upplýs -
ingar um innkaup einstaklinga, sem skoða mætti með hliðsjón af sér-
pöntunum. Þannig má skoða persónusögu þeirra sem þarna koma
við sögu og stöðu þeirra út frá eigin innkaupum. Erlend menningar-
tengsl eru skýr í heimild sem þessari og margvíslegir möguleikar eru
til að þróa athugunarefni út frá þeim sjónarhóli. Landfræðilegur og
félagslegur munur á neyslu er vel þekktur og staðfestist það í þess-
ari sérvörupöntunarbók frá 1784. Meira var keypt af munaðarvöru í
nágrenni margra verslunarstaðanna en annars staðar og áhugavert
er að skoða hvers konar byggðamenning var að þróast í kringum þá,
skoða hvaða samspil átti sér stað milli verslunarstaðanna og hérað -
anna í kring. Saga dönsku kaupmannanna á verslunarstöðunum er
hrefna róbertsdóttir110
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 110