Saga - 2012, Side 115

sigrún pálsdóttir
Hreyfimynd með hljóði frá 19. öld
eftir Þóru Pétursdóttur1
„If you are looking for Zelda,
you won’t find her here“2
Ef skipta ætti sögu mannkyns í tímaskeið eftir tæknilegri gerð varð -
veittra heimilda, mætti með sagnfræðilegum fordómum gróflega
halda því fram að fyrstu þáttaskilin frá lokum hins forsögulega tíma
og fram til okkar daga verði við upphaf nítjándu aldar. Að vísu
verða á þessum þúsundum ára ótal breytingar á tegundum og varð -
veislu heimilda sem mótað hafa þá þekkingu sem fyrir er, en allan
þennan tíma ríkir þó óvissan um ásjónu mannsins eins og hún birt-
ist á ljósmynd. Næstu tímamót í þessum skilningi má ímynda sér að
verði við lok aldarinnar, þegar þögnin var rofin með skerandi rödd-
um merkra manna, og þau næstu stuttu síðar þegar allt fór af stað;
þegar hinir sömu veifuðu snaggaralega til mannfjöldans sem æddi
um stórborgir heimsins með nánast krampakenndum hreyfingum
og gefa ranglega til kynna óþol og hraða nýrra tíma, því löngu fyrir
innreið nútímans á Íslandi var spennan ekki minni við uppskipun í
Reykjavíkurhöfn eða við heyskap norður í landi. En jafnvel þótt við
gerum okkur grein fyrir því að frumstæð upptökutækni komi þarna
við sögu getur verið erfitt að fjarlægja úr huganum þessa „áferð“
tímabilsins.
Gerð og eiginleikar varðveittra heimilda geta þannig átt þátt í að
móta söguvitund okkar og tilfinningu fyrir mismunandi tíma-
skeiðum sögunnar. Samt er ólíklegt að einhverjum dytti í hug að
Saga L:2 (2012), bls. 113–128.
V IÐHORF
1 Grein þessi er að stofni til erindi sem haldið var á málþingi til heiðurs Helgu
Kress, „Staðlausir stafir“, í desember 2010.
2 Viðskiptavinur Amazon.com (2002) um bók Nancy Milford, Zelda. A Biography
(New York: Harper and Row 1970).
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 113