Saga - 2012, Síða 116

skrifa mannkynssögu eða þjóðarsögu sem tæki mið af þessum eigin-
leikum eingöngu, því þesskonar sagnaritun fæst fyrst og fremst við
veruleikann að baki heimildunum frekar en heimildirnar sjálfar.
Hugmyndin um heildstæða sögu mannkyns eða þjóðar gerir líka þá
kröfu að efnisþættir hennar séu hluti af gangverki framfaranna sem
aftur mótar afstöðu okkar til þess hvað telst saga og hvað ekki. Þess
vegna eru fyrstu hljóðupptökurnar yfirleitt ekki álitnar heimild um
rödd mannsins og fyrstu myndupptökurnar ekki heimild um hreyf-
ingar hans á því tímaskeiði sem um ræðir heldur vitnisburður um
tæknilegar framfarir.
Fyrstu tilraunir fræðimanna til að hrófla við þessari framfara-
hugsun upplýsingarinnar og þeim söguskilningi sem réð ríkjum í
sagnaritun Vesturlanda upp frá því eru nú komnar nokkuð til ára
sinna og ótal margt hefur breyst á fræðasviði sagnfræði, ekki bara
hvað varðar áherslur og viðfangsefni heldur líka hin þekkingar -
fræðilegu álitamál. Engu að síður lifir sá söguskilningur sem gerir
ráð fyrir að sagnfræði fáist við endurgerð raunverulegrar fortíðar
enn góðu lífi hér á landi sem annars staðar, og líklega hefur hann
víða sótt í sig veðrið sem afturhvarf og hálfgert óþol við hugmynd-
um póstmódernismans. Minna hefur hins vegar verið tekist á um
það beint hver séu hin gildu viðfangsefni sagnfræðinnar — líklega
er eitthvað til sem heitir pólitísk rétthugsun í sagnfræði — en átök-
in eiga sér engu að síður stað undir yfirborðinu því staðalmyndir
stórsögunnar eru enn allsráðandi í hinni almennu söguvitund og í
þeim felast yfirlýsingar um hvað er verðugt að rannsaka hverju
sinni. Hugmyndir um ævi og störf Þóru Pétursdóttur Thoroddsen
(1847–1917) má hafa til marks um það.
I
Á undanförnum árum hafa íslenskar rannsóknir á sögu kvenna
orðið hluti af kynjasögulegum rannsóknum þar sem lögð er áhersla
á að rannsaka sögu þeirra sem órjúfanlegan þátt í sögu beggja kynja
og stöðu þeirra í samfélaginu.3 Ýmislegt bendir þó til þess að hin
ríkjandi hugmynd um konur sem sögulegt viðfangsefni, ekki síst
eins og hún birtist í ævisagnaritun, eigi rætur í hinni hefðbundnu
sigrún pálsdóttir114
3 Nýlegt yfirlit um tilurð kynjasögunnar má finna í Erla Hulda Halldórsdóttir,
Nútímans konur. Menntun kvenna og mótun kyngervis á Íslandi 1850–1903
(Reykjavík: Sagnfræðistofnun, RIKK og Háskólaútgáfan 2011), bls. 43–51.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 114