Saga - 2012, Side 129

gáfa er mikil og yðar organiserandi auga glöggt.“39 Þannig hefur hól
menntaðra karlmanna fljótlega byrjað að móta sjálfsmynd Þóru sem
bréfritara og skerpt vitund hennar um skrif sín. Eftir sem áður end-
urspeglar stíll Þóru persónuleika hennar og þroska, eins og sjá má á
breytingum þeim sem verða á bréfum hennar eftir að hún eldist. Þá
stillist tjáningin smám saman þótt myndrænar og nákvæmar lýsing-
ar séu enn áberandi.
III
Úr því mikla safni bréfa og dagbóka sem varðveist hefur um líf
Þóru Pétursdóttur Thoroddsen má spinna ýmsa þræði. Þar eru
sögur um ástir og örlög, vonir og þrár og sorgir. Þar er líka að
finna heimildir um sjálfsmynd kvenna, menntun og viðhorf þeirra
til þjóðmála. Auðugast er þetta safn þó líklega um hversdagslíf
reykvískrar embættismannastéttar á síðari hluta 19. aldar, þar sem
margir af bréfriturum þess eru konur sem greina nákvæmlega frá
ýmsu því sem gerðist innan veggja heimilisins. Með því að leggja
áherslu á form þessara heimilda og tungumál má hins vegar draga
fram hina raunverulegu sérstöðu bréfanna og dagbókanna og
segja sögu kvenna og tímabilsins á annan hátt en hingað til hefur
verið gert. Í stað þess að upphefja Þóru sem listamann eða reyna
að finna henni eitthvert frumkvöðlahlutverk í anda stórsögunnar
— sem hefði verið auvirðilegt og sögulega hæpið — var sú leiðin
valin að draga hana fram á sviðið sem sögumann sem færir okkur
nýjan heim frá 19. öld, um leið og hún afhjúpar eigin persónuleika
á óvenjulega skýran og sannfærandi hátt. Og í stað þess að kæfa
orð hennar í öllu því fræðilega samhengi sem búið hefur verið til
um líf kvenna á þessum tíma miðaði úrvinnsla heimildanna að því
að láta rödd Þóru, þar með talið allar hennar smávægilegu og ef til
vill hégómlegu vangaveltur, yfirgnæfa frásögnina. Slíkur sögu -
maður er óvenjulegur gerandi í sögu frá 19. öld því nákvæmar
lýsingar á hversdagslegum aðstæðum, ásamt „sönnum“ sviðsetn-
ingum þar sem samtöl eru skráð sem beinar ræður, er yfirleitt ekki
að finna í þeirri sagnfræði sem fjallar um þetta tímabil. Í íslensku
samhengi er það líka nokkurs virði þar sem skáldsagnahefðin nær
varla aftur til þessa tíma. Í því sambandi má láta sér detta í hug
hvort textar Þóru og Elínborgar endurspegli að einhverju leyti tal-
mál þeirra í þröngum hópi. Það er vonlaust að halda því fram að
hreyfimynd með hljóði frá 19. öld … 127
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 127