Saga - 2012, Blaðsíða 144

Að vísu hafa tilteknir þættir hrunsins verið vinsælt rannsóknar-
efni við erlenda háskóla og stofnanir. Þar að auki má segja að í flug-
vélum á leið til Íslands fyrstu árin eftir það hafi „fallhlífarfræði menn“
setið við hlið erlendu blaðamannanna. Einkum heilluðust hagfræð -
ingar af Íslandi sem tilviks- eða raundæmisrannsókn (case study á
ensku). Margir þeirra höfðu kynnt sér íslensk málefni fyrir banka-
hrunið og unnu oftar en ekki með íslenskum kollegum sem lögðu sitt
til málanna (rétt eins og Hjálmar W. Hannesson vann með erlendum
fræðimanni á tímum þorskastríðanna).42 Inn á milli voru hins vegar
fræðingar sem kunnu vissulega kenningar sína en þekktu hvorki
haus né sporð á íslenskum aðstæðum. Álitsgjafinn og sjónvarps -
maðurinn Egill Helgason sagði til dæmis um einn gestinn — heims -
kunnan fræðimann sem lét ljós sitt skína á alþjóðaráðstefnu um efna-
hag Íslands — að „[h]ann vissi ekkert, akkúrat ekkert, um hvað er í
gangi hér og taldi nóg fyrir sig að fá eina eða tvær tölur úr almæltum
hagtíðindum til þess að fleyta sér í gegnum ráðstefnuna“.43
Þótt fáfræðin hafi stundum verið bagaleg er ekki rétt að tjá sig
um hana af of sterkri vandlætingu. Þá gæti fólk fallið í þann pytt að
segja almenn lögmál hagfræði og viðskipta ekki eiga við á Íslandi —
eða þá að ráðleggingar útlendinga missi alveg marks vegna þess að
þeir fari rangt með stöku staðreyndir. Mönnum svipar ekki endilega
til Dithmars Blefkens fyrir vikið. Oflæti og dramb af því tagi gerði
illt verra í aðdraganda hrunsins.44
Hver er þá niðurstaðan? Fyrst þarf að benda á hið augljósa, að
meginskilin liggja ekki milli útlendinga og Íslendinga heldur snýst
málið um það hvort fólk kann íslensku og þekkir viðfangsefnið og
staðhætti til hlítar. Benda mætti á marga erlenda fræðimenn sem
hafa stundað rannsóknir á íslenskum málefnum og gert það að
guðni th. jóhannesson142
42 Sjá t.d. Preludes to the Icelandic Financial Crisis. Ritstj. Robert Z. Aliber og Gylfi
Zoëga (Basingstoke: Palgrave Macmillan 2011).
43 Athugasemd Egils Helgasonar við fréttina „Íslensk fasistastjórn hrekur
hundruð þúsunda úr landi“, [http://eyjan.pressan.is/silfuregils/2011/10/26
/islensk-fasistastjorn-hrekur-hundrud-thusunda-ur-landi/], 26. október 2011.
44 Vilhjálmur Árnason, Salvör Nordal og Kristín Ástgeirsdóttir, „Siðferði og
starfshættir í tengslum við fall íslensku bankanna 2008“, Aðdragandi og orsakir
falls íslensku bankanna 2008 og tengdir atburðir VIII. Ritstj. Rannsóknarnefnd
Alþingis: Páll Hreinsson, Sigríður Benediktsdóttir og Tryggvi Gunnarsson
(Reykjavík: Rannsóknarnefnd Alþingis 2010), bls. 7–243, hér bls. 193–194,
200–203, 207–208 og 214–215. Sjá einnig Guðna Th. Jóhannesson, Hrunið, bls.
93–99.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 142