Saga - 2015, Blaðsíða 69

ankorítar og hermítar á íslandi 67
við lok 13. aldar hafði klausturlifnaður náð fótfestu hérlendis; að
minnsta kosti átta klaustur voru þá starfandi í landinu og sum
höfðu verið það í meira en eina öld. Því má teljast líklegt að þeir sem
kusu einsetu að lifnaðaformi hafi leitað til þeirra fremur en að gerast
hermítar eða ankorítar.
Lokaorð
Ættartengslin og baráttan um eignirnar og völdin sem þeim fylgdu
veita góða innsýn í það hvernig tekist var á við hugmyndafræði og
reglugerðir Rómakirkju hér nyrst í álfunni, bæði fyrir og eftir að
kristni var lögleidd á Alþingi Íslendinga. Þá sýnir andstaða gegn
breytingum á ríkjandi sambúðarformum, sem fylgdu í kjölfarið með
innleiðingu einkvænisins og einlífis kirkjunnar manna, viðhorf til
stúlkna og kvenna sem mikilvægra hlekkja í valdabaráttu höfðingja
á víkingaöld og miðöldum. enda þótt konur hafi vafalaust sjálfar
tekið þátt í að viðhalda ríkjandi hefðum um skiptingu auðs og valds
í gegnum samlífi hvers konar eða hjónabönd, þá má af heimildum
ráða að þær hafi ekki alltaf verið sáttar við hlutskipti sitt þegar lífi
þeirra var ráðstafað óháð einlægum óskum þeirra. ekki má heldur
gera lítið úr væntingum drengja eða karla, sem einnig kann að hafa
líkað ráðahagurinn illa. en samhliða því sem kaþólska kirkjan í Róm
ögraði rótgrónum hefðum um frillulíf, fylgilag og barneignir með
hugmyndafræði sinni um lystisemdir holdsins og freistni mannsins
— sem ráða átti bót á með hinu kristna hjónabandi karls og konu —
bauð hún upp á valkost fyrir þá sem kunnu því illa að vera ráð -
stafað óviljugum í sambúð. valkostur fólks fólst í því að gerast þjón-
ar Guðs með lífi í einsetu, við kirkju eða klaustur.
vitað er með vissu að klausturlifnaður barst hingað til lands, rétt
eins og til annarra kristinna samfélaga innan evrópu, í kjölfar út -
þenslu Rómakirkju um alla álfuna, því allt að fjórtán klaustur störf -
uðu hér á landi á vegum hennar í lengri eða skemmri tíma 1030–
1554. Hugmyndafræði einsetulifnaðar kann einnig að hafa borist
hingað til lands þegar á fyrstu öldum byggðar í landinu, enda hafði
kristnivæðingin þá þegar staðið yfir í aldir í upprunalöndum land-
nemanna. Þær sögur sem hér hafa verið raktar af einsetufólki benda
til þess að í það minnsta þekking á algengustu formum einsetunnar
— bæði hermítisma og ankorítisma — hafi jafnframt verið fyrir
hendi hérlendis og einnig hver tilgangurinn með henni var. ekki er
hins vegar lagt mat á það hér hvort þeir hermítar og ankorítar sem