Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2012, Síða 85

Andvari - 01.01.2012, Síða 85
andvari DR. HALLGRÍMUR SCHEVING 83 þann 7. janúar 1838 undir heitinu „Om den offentlige Underviisning i Island.“ I greininni varð Marmier tíðrætt um orðabókarstörf Hallgríms og það þrek- virki sem hann vann við bágbornar aðstæður. 49 Staðreyndin er sú að skrif og störf Hallgríms komu ekki fyrir almennings- sjónir nema að litlu leyti. Blómatími hans var á fyrstu áratugum 19. aldar- innar, þá orti hann og þýddi, skrifaði doktorsritgerð og sinnti orðabókarstörf- um. Ritverk hans og þýðingar eru varðveitt á handritadeild Landsbókasafns Islands/Háskólabókasafns, ýmist rituð eigin hendi eða í afskriftum lærisveina hans. Meginfrístundaiðja Hallgríms var öflun orðdæma fyrir orðabók, en sú mikla vinna er aðeins varðveitt brotakennd frá hans hendi, enda var talið að hann hefði brennt mestan hluta verksins. Eflaust fyrirkom hann einhverju, þar sem svo þrálátur orðrómur var um það. I eftirmælum um hann í Þjóðólfi kom sama umræðan fram: „Væri það því grátlegt, ef svo reyndist sem sagt er, að ávöxtunum af svo margra ára einstakri ástundun og iðjusemi eins hins lærðasta manns og bezta Islendings þessarar aldar, hefði verið snarað á bálið að tilstuðlun eða fyrirlagi sjálfs hans.“50 Hallgrímur varpaði ekki öllu orðasafni sínu á eld, þannig er handritið Lbs. 220 8vo augljóslega frá honum komið. Handritið er með hendi Konráðs Gíslasonar, en Hallgrímur skrifar sjálfur víða í það viðbætur og leiðréttingar. Þá sýna tilvitnanir í bækur, að handritinu var lokið skömmu eftir 1830. Þarna sjáum við meðal annars í hvað sumrin fóru hjá Konráði á Bessastöðum. Þetta handrit hefur að geyma viðauka við orðabók Björns Halldórssonar, en orða- bók hans kom út árið 1814 í Kaupmannahöfn. Rasmus Rask hafði unnið við að búa orðabókina til prentunar og var langt kominn þegar hann fór til Islands árið 1813. Rask hefur eflaust leitað aðstoðar Hallgríms í þessu efni og verið orðinn langeygur eftir tillagi hans. Jakob Benediktsson telur í Andvaragrein, Islenzk orðabókastörf á 19. öld, að handrit Hallgríms sé fyrir marga hluta sakir merkilegt safn og það sé eflaust hreinskrift á elsta safni hans. Þá telur Jakob að lát Rasks hafi stuðlað að því að Hallgrímur varpaði því frá sér að gefa það út.51 Rétt er samt að hafa í huga að á árunum 1815-1817 vann Hallgrímur að doktorsritgerð sinni og hafði eflaust ekki á þeim árum mikinn tíma aflögu fyrir orðabókastörf. I hinu langa og merkilega bréfi til Bjarna Þorsteinssonar frá árinu 1817, lýsti Hallgrímur vel hvernig hann vann að viðbótum við orða- bók Björns Halldórssonar. 1) Við orðabók Síra Björns Halldórssonar hef ég líka verið að gjöra nýjan viðbætir, og hef ég aukið hana um 10 arkir af nýjum orðum, talsháttum og merkingum, sem brúkast í daglegu máli. Þetta er í vissu tilliti fyrir aungvan hægra en þann, sem við skólann er, hvar piltar eru samankomnir frá öllum fjórðungum landsins, og hefur reynslan sýnt mér, að í nágrannasveitum í sama fjórðungi er oft mikill orðamunur og mörg orð brúkuð í öðrum, sem óþekkt eru í hinum. En að mörg af þessum orðum megi vera góð og gömul, ímynda ég mér af því, að ég hefi síðan fundið ekki allfá
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.