Andvari - 01.01.2012, Side 89

andvari
DR. HALLGRÍMUR SCHEVING
87
þá gjarnan á sama stallinn, eins og áður er getið. Það voru ekki einungis
Fjölnismenn sem litu upp til þeirra, í bréfi Páls Melsteð til Jóns Sigurðssonar
kom fram hvað álit þeirra Hallgríms skipti hann miklu máli. Páll var að fjalla
um nýútkomið kennsluhefti sitt í sögu og skrifaði „dóm þeirra Schevings og
Egilsen met ég mest af öllum hér á landi og er miklu betri en eg bjóst við.“62
En ungu mennirnir sem hófu nám í Lærða skólanum í Reykjavík árið
1846 kröfðust yngri stjórnenda og frjálslegri kennsluhátta. Þeir fylgdust með
frelsishreyfingum unga fólksins í Evrópu á þessum árum, en árið 1848 var
mikið umbrotaár, enda sauð upp úr í janúar árið 1850 í skólanum í Reykjavík.
Upphlaupið eða uppreisnin var nefnd „pereat“ og gengu skólasveinar fyrir
hvert hús í Reykjavík og hrópuðu „Sveinbjörn Egilsson pereat“ sem þýddi
„niður með rektor.“ Þeim höfðu borist sögur frá Þýskalandi, þar sem nemend-
ur hrópuðu „pereat" fyrir kennurum, sem þeir vildu losna við. Agreiningsefnið
var sagt vera bindindismál, sem sennilega var átylla til að knýja fram breytta
stjórn í skólanum.63
Arið 1845 fær Konráð Gíslason bréf frá Hallgrími um að skólasveinar hafi
stofnað bindindisfélag í Bessastaðaskóla. Hallgrímur var mjög ánægður með
framtakið og taldi það mikið framfaraspor og vonaði að stofnun bindindis-
félaga verði landsmönnum til farsældar.64 Sveinbjörn og hann urðu fórnar-
lömb þess neista, sem þeir kveiktu fyrrum meðal nemenda sinna til frelsis og
baráttu fyrir betra lífi. Það eru gömul sannindi og ný að sagan endurtekur sig.
Hallgrímur lýsti sjálfur fyrir Jóni Arnasyni þjóðsagnasafnara hvernig skóla-
lífið gekk fyrir sig í Hólaskóla og meðal annars sagði hann frá uppreisn nem-
enda þar, sem þeir kölluðu að „að berja bombalda“ og lýst var fyrr. í Hólaskóla
voru þeir að mótmæla drykkjuskap rektors, en í Reykjavík mótmæltu skóla-
sveinar að mega ekki sækja Klúbbinn og drekka! Fljótt á litið virðast aðferðir
nemenda til að ná sínu fram hafa verið hliðstæðar og „pereatið" önnur útfærsla
af sama meiði eða mótmælaathöfn skólasveina gagnvart yfirvöldum.
Hallgrímur tók við rektorsstarfi í Lærða skólanum snemma árs 1850, þá
aldurhniginn, þreyttur og að nokkru leyti bugaður maður. Þegar bréf fyrr-
um skólasveina og aðdáenda þeirra Sveinbjarnar eru skoðuð frá fyrstu árum
Lærða skólans, kemur glögglega í ljós að þeir hefðu átt að láta yngri mönnum
eftir stjórn skólans í Reykjavík. Bréf Páls Melsteð til Jóns Sigurðssonar eftir
að skólinn var kominn til Reykjavíkur höfðu sannarlega annan tón gagnvart
Hallgrími og Sveinbirni en fyrri bréf hans:
í vor verður skólaboðsritið prentað, málshættir nokkrir sem dr. Scheving gefur út.
Þetta er þeirra gutl. Helst vildu þeir fara að vinna í þiril og hræra flautir“ ... Ég
býst við að Snorra Edda fari nú einnig, því hún má heita búin í prentsmiðjunni. Þið
fáið líklega góða útgáfu. Sveinbirni Egilssyni láta þessháttar störf betur en vera
rector. Það eru óhóf ein meðal fleiri hvernig íslendingum er skipað til starfa ... þeir
eru settir yfir skólana sem eru einungis til þess lagaðir að elta orð og erindisskrifa